Vreemd

Franse geschiedenis is, zoals in vrijwel alle landen, vooral het verhaal van vorsten en hun families, geleerden, kunstenaars, de helden èn de schoften. De elite waarvan chroniqeurs het nodig vonden om voor het nageslacht bewaard te blijven. Maar meer dan in die andere landen zijn hier vele opwindende hoofdstukken gewijd aan de koninklijke maîtresse. De buitenechtelijke minnares of bijzit, zoals het in oude stukken ook heet. Sommige van die dames zijn beroemder geworden dan hun vorstelijke berijder.
Het beste voorbeeld is wellicht Madame de Pompadour, die het bed deelde met Louis XV. Tenminste, wanneer hij niet druk was met het verwekken van 11 kinderen bij zijn Poolse bruid Maria Leszczyńska.
Letterlijk staat maîtresse voor "meesteres" in de betekenis van schooljuffrouw. Want de Franse taal leert men het beste in bed, zo gaat het verhaal. Jeanne-Antoinette Poisson, zelf buitenechtelijk dochter van een adelijk heer, werd in 1745 bij Louis XV aangeprezen als courtisane. Louis was op dat moment een tikkie sneu, want zijn tweede maîtresse was vlak daarvoor overleden. In februari mocht de 24-jarige en fraai uitgevoerde Jeanne-Antoinette verschijnen op een gemaskerd bal aan het hof.
Nog geen maand later was het maskers af, helpers weg en kroop ze onder de lakens bij de koning. Deze kocht voor haar wat huizen in Versailles en gaf zijn nieuwe lief de titel Marquise de Pompadour. Op 14 september 1745 werd ze officieel benoemd tot minnares, zo ging dat in die tijd.

Maar ook de République kent verhalen over vreemdgaande prominenten. François Mitterand, de overleden socialistische president van 1981 tot 1995, had zelfs een buitenechtelijke dochter in Avignon, de nu 33-jarige schrijfster Mazarine Pingeot.
Toen in 1994 het blad Paris-Match haar bestaan aan het licht bracht, reageerde Mitterrand met de koninklijke uitspraak "et alors?". Hij werd ervoor door links en rechts bewonderd, openlijk of besmuikt al naar gelang de politieke voorkeur.

Overigens zou de Nijmeegse wethouder Depla, ook een socialist, zijn oraal avontuur zeker niet in Frankrijk hebben kunnen genieten. Een Frans gemeentehuis heeft doorgaans geen fietsenhok...

PMU

In 1891 was Charles de Saulces de Freycinet al voor de vierde maal premier van Frankrijk. In dat jaar, waarin de eerste telefoonverbinding met Londen tot stand kwam, werd door zijn regering een wet afgekondigd die het wedden op paardenraces regelde. De Société des Courses werd opgericht om het te organiseren en er mocht geen winst gemaakt worden. Inleg was bestemd voor de prijzen, het bevorderen van de paardensport door de nieuwe Société en uiteraard een deel voor de staat.

In 1930 kreeg de Pari Mutuelle Urbain (PMU) toestemming om, onder dezelfde regels, ook het wedden buiten de hippodromes op te zetten. Het resultaat zie je dagelijks in het straatbeeld met landelijk ruim 10.000 wedlokalen, vrijwel altijd in café of brasserie. Een club met 62.000 medewerkers, jaaromzet in 2006 ruim 8,1 miljard euro, waarvan 653 miljoen terugvloeide naar de florerende paardensport zelf. Niet zo gek dat 50% van de Europese renbanen zich in Frankrijk bevindt. Overigens ving de staat vorig jaar ook ruim 1 miljard.

Sinds een paar jaar proberen buitenlandse bedrijven deze lucratieve markt binnen te dringen. Niet alleen voor de paarden, ook in de sector kras- en andere gokloten van het eveneens exclusieve Française des Jeux (43.000 verkooppunten met 9,5 miljard omzet waarvan 3 miljard voor de staat). Het Zweedse Unibet is het meest actief en krijgt steeds meer steun uit Brussel. De EU wil ook deze markt openbreken en het Europese Hof heeft Parijs al twee keer op het vestje gespuugd om de wet uit 1891 te wijzigen. Maar Frankrijk zet de hakken in het zand. Dat leidde al tot bizarre taferelen. Veel publiciteit kreeg Unibet toen een gesponsorde wielerploeg niet met de firmanaam in de laatste Tour de France mocht starten. Nog vorige maand werd directeur Petter Nylander op Schiphol, op verzoek van Frankrijk, gearresteerd en uitgeleverd. Beschuldiging: illegaal wedden via internet op Franse paardenkoersen. Een dag later, weer vrij, dronk hij champagne met zijn personeel vanwege de golf aan publiciteit.

Europees commissaris Charlie McCreevy is het nu zat. Sarkozy heeft 6 maanden de tijd gekregen om na 116 jaar een oplossing te bedenken. Onder leiding van oud-president Giscard d'Estaing heeft de paardenlobby op haar beurt de aanval geopend op Brussel. De koers is dus nog niet gelopen.

Maar wanneer McCreevy zijn zin krijgt verandert hij zelfs het Franse straatbeeld...

Actie

In mei 1994 werd gedemonstreerd in de vallei van het riviertje de Aspe in de Pyreneeën. Op de Col de Somport, de verbinding tussen Ste.Oloron-de-Marie en het Spaanse Jaca, verzamelden zich 10.000 actievoerders tegen aanleg van de Somport-tunnel. Of eigenlijk twee tunnels, voor de trein een kleine en een 10 meter brede voor auto's. Het was goed volk. Tegen aantasting van natuur door enorme toename van vooral zwaar verkeer, om louter economische redenen.
Goedgeluimd trok men naar beneden, naar de bouwplaats waar het gat moest komen. Het moest vreedzaam en met stijl gebeuren, hadden de organisatoren geroepen. Maar zoals vaak liepen er verkeerde types mee. Bovendien stonden beneden 500 blauwe uniformen, die wel bereid waren hun kunstje te vertonen. De rest laat zich raden. Bouwplaats vakkundig verbouwd, traangas, luchtdrukkogels, arrestanten, gewonden.

Tijdens de bouw is de Franse zijde voortdurend bewaakt. Spanjaarden hebben zich nauwelijks met de troebelen bemoeid. Saillant detail: er heeft jarenlang een Comité Somport Pays Bas bestaan, met als leus NON au tunnel. Minstens eenmaal per jaar naar het zuiden voor een feestelijk treffen met de oproerpolitie.
Bijna negen jaar en vele harde demonstraties later, is de 8,6 km lange tunnel toch geopend. Zonder demonstratie. Nederlanders zie je er nog steeds. Met de caravan op weg naar de Costa's.

Vorige week was het weer feest in de Pyreneeën. Op 23 november om 14.29 uur boorde de Tramontane zich door het laatste restje rots in Boulou, niet ver van de Méditerranée. Een machine van 2300 ton, 150 meter lang en bediend door 50 man, die uit Spanje een tunnelbuis van 8,2 km voor de TGV naar Barcelona heeft geboord. Broertje Mistral kwam vanuit Frankrijk al op 1 oktober aan de Spaanse kant tevoorschijn, maar die had een makkelijker traject.

Champagne, bloemen voor de heilige Barbara (patronne van tunnelbouwers), minister Jean-Louis Borloo die Spaanse collega Magdalena Alvarez aan de borst drukt, alles vastgelegd door de media en bijgewoond door een boel goed volk. Vóór economische groei, meer grensoverschrijdend verkeer en tegen actie-geneuzel.
Acties die er niet zijn geweest. Het alternatieve goeie volk zie je tegenwoordig meer global opereren. Ook de oproerpolitie bevindt zich op ander terrein, in de banlieu van Parijs. De pionnen verschuiven op het bord, het spel blijft hetzelfde.

Borloo riep in zijn drift dat Spanje geen schiereiland meer was.
Waarschijnlijk nooit van Somport gehoord...

Lintje of tralies

Christophe Poirier weet hoe een cel van justitie er uit ziet. Zeker die in Laon in het noorden. Hij heeft vorige week iemand gedood. Je ziet niet direct een moordenaar in de lachende man op deze foto. Bakt zo te zien iets lekkers op een kinderfeestje. Toch is het waar. Zijn slachtoffer kan het niet meer navertellen.

42-jarige Christophe Poirier is al 23 jaar de boulanger van Plomion, vlakbij Laon. Hij wordt vlak na middernacht wakker in de slaapkamer boven zijn winkel. De hond slaat aan. Gestalten met zaklantaarns in de tuin. Genoeg om te weten dat er voor de vijfde keer wordt ingebroken. Vrouw en twee kinderen moeten zich boven verstoppen. Zelf met een jachtgeweer naar beneden. Daar treft hij vier mannen èn een knuppel die hem op de buik raakt.
Christophe schiet, drie man nemen de benen en één blijft zwaar gewond achter. Alles in een paar seconden. Tijdens transport naar het ziekenhuis overleden. Een Roemeen, een jaar ouder dan de bakker. Bekend bij de Parijse politie, meldt de gendarmerie.

Plomion is geschokt. Niet omdat er geen croissants worden gebakken. Monsieur le maire herhaalt voor alle journalisten dat 't al de vijfde keer was. De gendarmes zijn met 30 man op zoek naar de andere drie.

Gistermiddag is Christophe weer even thuis. Hij blijft ter beschikking van justitie. "Un cas légal de légitime défense présumé", denkt de plaatsvervangend procureur. Plomion krijgt een beetje hoop op een goeie afloop.

Een lintje of tralies?

... Google even naar boulanger plomion en zie hoe Frankrijk te hoop loopt...

Dagobert

Nadat de stofwolken in het Frankische vorstenhuis zijn verwaaid (zie 9-10), is het tijd voor Dagobert (niet te verwarren met die schreeuweend van Disney). Le bon roi Dagobert regeert vanaf 632 lekker in z'n eentje, want alle driftkoppen in zijn familie hebben elkaar intussen om zeep geholpen. Niet dat deze nazaat van Clotaire II een lieverdje is. Geheel in de goede gewoonte van het roemrijke geslacht der Merovingen houdt hij her en der flink huis. Zo laat hij tussen zijn locale oorlogjes door pakweg 10.000 Balkan-families uit de weg ruimen. Omdat ze het waagden in zijn achtertuin wat werk en een optrekje te zoeken. L'histoire se répète...

Dagobert kiest Parijs uit als zijn hoofdstad. Toen al een bruisend stadje, waar hij dikke maatjes wordt met goudsmid Eloi. Die had voor zijn vader een gouden troon geknutseld en het goud dat over was keurig teruggegeven. Uniek gebaar voor die tijd en dat levert hem een ministerspost op. Edelsmeden vieren in die dagen regelmatig dik feest, een soort fête votive. Dagobert gaat graag met Eloi mee en na één van die partijtjes, met veel jolijt en bijbehorend glasgerinkel, wordt de koning aangetroffen met de broek achterstevoren. Eloi is niet te beroerd om daarvan kond te doen en het ganse hof dus dubbel. In het geniep, dat wel. Het is tenslotte de koning en die heeft zo zijn buien.
Edoch, zijn PR-manager maakt Dagobert wereldberoemd door het voorval in een vers voor de eeuwigheid vast te leggen.

Le bon roi Dagobert,

Avait sa culotte à l'envers,
Le grand Saint Eloi lui dit :
"O mon Roi, Votre majesté
Est mal culottée"
"C'est vrai, lui dit le roi,
Je vais la remettre à l'endroit"

Zelfs de huidige generatie heeft dit gerijmel nog in het collectieve geheugen. Veel meer is dan ook niet van tien koninklijke jaren Dagobert overgebleven. Dat hij zijn hofmeier, een soort paleisbewaarder, op straat schopt is vergeten. Toch is dat het begin van het einde van de Merovingen.

Maurice Béjart

Ook twee nieuwe heupen blijken geen garantie voor een eeuwig leven. De Franse choreograaf Maurice Béjart is gisternacht op 80-jarige leeftijd voorgoed vertrokken voor een hemelse dans. Vlak voor de première van zijn laatste creatie en de wereldtoernee 2008. Wellicht de grootste balletvernieuwer van de vorige eeuw, die een eind maakte aan de Spartaanse spitzen en tuttige tutu's. Daarvoor in de plaats swingende heupen, pakken van Versace, muziek van Queen en naar erotiek zwemende showelementen. Oprichter in 1960 van het befaamde Ballet du XXe siècle in Brussel, het ultieme sjabloon voor al zijn opvolgers. Béjart maakte ballet populair, democratisch. Het kwam op tv en raakte aan de popcultuur.

Maurice-Jean Berger, geboren in Marseille, droomt van een spannend leven als toreador. Alleen daarvoor neemt hij danslessen, maar raakt snel in de ban. Op zijn veertiende klassiek danser bij de Opéra de Paris, waar hij ondermeer samenwerkt met Roland Petit . Neemt later de achternaam van schoonvader Béjart en maakt zijn eerste werk L'inconnu in 1951 in Stockholm.
Als Franse steun voor een eigen gezelschap uitblijft vertrekt hij naar België, waar hij 27 jaar lang met zijn vaste troep werkt en dansscholen opricht. Grote faam verwerft hij met de choreografie van Le Sacre du Printemps van Stravinsky en Ravel's opzwepende Boléro , door liefhebbers gezien als het beste uit zijn rijke oeuvre. Wereldtoernees maken hem met deze uitvoeringen tot de godfather van het moderne ballet.

Fikse bonje met de Belgische directeur van zijn theater voert Béjart in 1987 naar Zwitserland, waar hij een nieuwe start maakt met het Béjart Ballet Lausanne. Totaaltheater wordt de nieuwe trend. Dansers, musici, acteurs, kunstenaars worden in zijn choreografie betrokken met eigentijdse thema's als aids en ecologie.

Nog maar een paar weken geleden vraagt de onbetwiste meester van de danskunst een Belgisch paspoort aan. Daar heeft hij zijn grootste triomfen gevierd en hij wil de geschiedenis ingaan als een Belgische choreograaf. Zijn plotselinge dood doorkruist zijn laatste wens.

Fenomeen

Lichte opwinding vanochtend. Méteo waarschuwt voor een Phénomène Cévenole. Inwoners van Gard en Hérault worden dan echt heel erg wakker. Grote hoeveelheden neerslag in korte tijd. Natuurlijk kunnen dakgoten dat prima aan. Het probleem zit 'm in de paar onnozele riviertjes die al dat hemelwater uit de bergen moeten afvoeren. De Hérault, Vidourle, Gardon en Cèze plus hun zijbeken zijn niet berekend op dat watergeweld. Door de hele geschiedenis hebben bewoners het fenomeen gekend. Natte voeten op z'n minst, maar meestal met dramatische gevolgen. Ondanks dat nogal wat dorpen veilig hoog zijn opgeborgen.

In het dorpje Quissac aan de Vidourle staat op een gevel aangetekend hoe hoog het water ooit kwam. Dat gaat zelfs enkele eeuwen terug. Je gelooft je ogen niet. Oude kranten melden 950 mm regen op 29 september 1900 in Vallerauge aan de voet van de Mont Aigoual. De Roussillon, even naar het zuiden, wordt in october 1940 getroffen door 5 dagen noodweer met 1930 mm neerslag, inclusief het nationale record van exact 1000 mm in 24 uur in La Llau. Herfst 1958 waren 40 doden en vermisten te betreuren, november 1963 is het raak rond de Aigoual en in 1988 vallen 9 doden in Nîmes door overstroming van de Vistre: 600 miljoen euro schade. De lijst is nog veel langer.

In 2002 gaat het weer mis. Jarenlang zaten overstromingen niet meer in het collectieve geheugen. Op 8 september, na een lange warme zomer, begint het te regenen. 48 uur later wordt de schade opgenomen: 23 doden, vele gewonden en ongelofelijke schade. Anduze aan de Gardon meet in 24 uur 687 mm water (1 mm is 1 liter per m2), meer dan een jaar neerslag in Parijs.
Een jaar later op 9 december loopt de Vidourle weer door de straten van Sommières, een dorp dat nog maar net is hersteld. In Montpellier en omgeving komt het idyllische stroompje de Lez 6 meter boven het normale niveau.

Herfst is dus uitkijken geblazen. Phénomène Cévenole ontstaat door vochtige warme zuidelijke stromingen die boven Cévennes en Massif Central botsen met koude Atlantische lucht. Met het bekende gevolg, vaak vergezeld van hevige onweersbuien. Overal is de laatste jaren gewerkt aan voorzieningen. Overloopgebieden zijn aangelegd, beddingen verdiept en verbreed, waterkeringen en dijken verhoogd. Of het zal helpen?

De verschillende méteostations, die overigens met elkaar rollebollen over de ernst, verwachten het zwaartepunt in de nacht van donderdag op vrijdag. Goed voor de tuin, bar slecht voor de nachtrust.
Maar ik voel aan m'n water dat het dit keer gaat meevallen...

Staking

Vandaag de zevende dag dat tegenstanders van Sarkozy en zijn regering treinen, bussen, metrostellen en nog wat andere verkeersmiddelen in de garage lieten. Ook de dag dat leraren en postbodes mee gingen doen met de staking. Morgen volgen ongetwijfeld anderen. Allemaal dienaren van de staat, ambtenaren met een goudgerande pensioenregeling. Overblijfsel van eeuwenoude bijzondere privileges, die zelfs teruggaan tot Louis XIV . Opeenvolgende koningen en presidenten hebben het niet gedurfd aan die voorkeursbehandeling een eind te maken. Tot Sarko begin dit jaar aankondige het fileermes te gaan gebruiken. De Fransen hebben niet goed opgelet en hem toch in het Elysee gekozen.
Voor of tegen is de vraag op de opiniepagina's van de kranten. Het land begint, zoals bij alle vorige stakingen, in twee delen uiteen te vallen. Onder leiding van de vakbonden worden de militanten gemobiliseerd, terwijl her en der actiegroepen ontstaan tegen ongemak en economische schade. Linkse en rechtse pers kiezen partij, op tv heeft iedereen een mening en zelfs de kapper had 't dit keer niet over het weer. Het debat, de Fransen lijken er voor geboren.

Tot met gisteren had het nationale spoorbedrijf SNCF 100 miljoen euro schade. Ongeveer het bedrag dat spoorbazin Anne-Marie Idrac in haar tasje had om onderhandelingen te voeren. Maar zo gaat dat niet. Het moet allemaal lang duren, het prestige wil ook wat. Direct aan tafel gaan is gezichtsverlies. Dus tellen de bonden de stakingkassen, roept premier Filon partijgenoten toe dat hij niets van zijn plannen zal intrekken en Sarko zelf, vandaag te gast bij een feestje van burgemeesters, legt uit dat Frankrijk een derdewereldland wordt wanneer zijn hervormingen niet worden uitgevoerd. De messen geslepen, dan maar een hete herfst.

Internet is inmiddels hèt medium om je te organiseren. Gaat snel, iedereen kan eraan meedoen en je hoeft in de natte weken niet eens de straat meer op. Heb je last van files of kun je niet meer naar de universiteit: www.stoplagreve.com. Ogenschijnlijk obejctief is www.greves.org, maar dat org betekent dat loyale ambtenaren de site bijhouden. Voor de (voorlopige) euforie van de grote vakbond CGT op www.cgt.fr/internet met de juichende kop 700.000 dans la rue.

Kijken of morgen de post komt. Gelukkig is de supermarkt geen staatsbedrijf en ook de boulanger bakt braaf de baguettes. Intussen is het tijd voor inventieve alternatieven om toch mobiel te blijven.

N.B. De flitspalen blijven werken...

Eetbijbels

Op het enige echte culinaire hooglied, de rode Guide Michelin 2008, moeten we nog even wachten. Traditiegetrouw houden de bandenmannetjes ons tot maart in spanning waar de sterren vallen of reputaties exploderen. Maar voor de lunch komende zondag kunnen we eind november altijd terecht bij één van de andere kakelverse eetbijbels. Voor de prijs van een goed menu weet je weer een jaar lang wat goed en minder is. Wanneer je tenminste vertrouwt op uitgever en eetschrijvers.

Volgens Franse kenners (en wie is dat niet) scoort dit jaar de Gault Millau weer 't hoogst. Enkele jaren een beetje uit de gratie, maar de gourmands hebben de guide jaune weer omarmd.
Topchef deze keer uit de buurt: L'atelier van de eigenzinnige Jean-Luc Rabanel in Arles.
5000 restaurants worden gewaardeerd met cijfers tot 20.

De nieuwe Pudlo van de Parijse veeleter Gilles Pudlowski bevat 9000 adressen die hij niet allemaal zelf heeft bezocht. De vele meeëters hebben niet de stijl van de meester en maken het weinig inspirerend.
Een gids die 't vooral in Engeland goed doet. Don't go to France without Pudlo! Er is ook een versie alleen voor Parijs.

Klassiek en vertrouwd is Le Bottin Gourmand van Thibault Leclerc. Niet zo bezig met mannetjes maken van grote chefs, maar gedegen, bijna wetenschappelijke beoordelingen.
Niks sterren, meer cuisine dan marketing. Oogt daardoor objectief.
Kan altijd mee op reis en je ziet de bordjes van verre aan de restaurantgevel.

Marc de Champérard est le plus coquin des critiques gastronomiques, schreef een krant. Houdt meer van zichzelf dan van de beschreven restaurateurs. Commercieel verantwoord. Maar het zijn vooral de grote adressen die gevlijd worden, kleintjes maar mondjesmaat.
Voordeel van Marc's egotrip is de indeling in regio's.


De Omnivore mag je eigenlijk geen eetbijbel noemen. Een kostelijke en plezierig leesbare reisgids langs 200 puike eetadressen. En meer dan 200 keer uit eten per jaar zit er toch niet in.
Ook hier Rabanel met een forse pluim. Dit jaar veel over jonge chefs.
De enige met iets lekkers op de cover.

Geen zin in een boek of even moe van alle reizen langs sterren? Veel smakelijk nieuws over Gard en Hérault elke week in de vrijdagse bijlage van de Midi Libre. Nu ook op internet met heel veel adressen, gelukkig niet alleen maar de grote namen. Nîmes en Montpellier zijn uitgangspunt, maar de hele regio komt aan bod. Scheelt weer een euro of 30 en alles vlak bij huis.

Miammmm...

Koot en Bie

Het deftige genootschap Onze Taal heeft gisteren een goeie daad verricht. Het werd tijd. Kees van Kooten en Wim de Bie zijn benoemd tot erelid van de club. Vijf jaar geleden viel die eer te beurt aan striptekenaar Marten Toonder. Verdiensten voor de Nederlandse taal. Dat is de reden voor dit heugelijke feit. Je kunt je natuurlijk afvragen om welke taal het nu gaat. Koot en Bie zijn allang niet meer op de buis, dus hun invloed beperkt zich tot een generatie die ook niet meer echt in beeld is. Neutronenkorrels, positivo, regelneef, doemdenken en kneukfilm zijn al weer vergeten. Taal is nu voorbehouden aan sms-ers, rappers en kids die andersom praten. Die laatste categorie laat een stootboom met Klaatersins en parte zwieten in Pamken aankomen, zodat de schinderkaar de linterwaars bij de stoorscheen kan zetten met pinterween voor het draap. Moet kunnen en je went er wel weer aan.

In december krijgen de bedenkers van wethouder Hekking, dokter Clavan en zwerver Dirk de bijbehorende versierselen. Het zal ongetwijfeld een memorabel moment worden, goed voor weer een DVD met hoogtepunten. Zoals die van vorige week met de de titel Puur vieziek . Daarop worden "de grenzen van de sexuele ethiek en de spankracht van onze fysieke relaties" verkend.
Met nog meer bekenden als Walter de Rochebrune, De Vieze Man, Carla en Frank van Putten, Ralph en Thea Ternauw, Jet en Koosje Veenendaal, F. Jacobse en Tedje van Es, Dirk en Koos Koets. In totaal zevenentwintig scènes in ongeveer honderd minuten. Alle scènes zijn niet eerder op dvd uitgebracht. Een aanrader dus.

Van Klisjeemannetjes in de zestiger jaren tot simpel Van Kooten & De Bie in 1998 zijn we wekelijks op een onnavolgbare wijze bij de hand genomen door de warwinkel van alledag. Een geweldige neus voor trends, een fenomenale antenne voor onzin en onoprechtheid. Een enkele keer komen ze nog eens langs met een vlijmscherpe analyse, waaraan de op dunne pret en plat jolijt gerichte huidige generatie lolbroeken een grote punt kan zuigen.

Nostalgie. Nog één keer dan.

N.B. Kees van Kooten woont een groot deel van het jaar vlakbij in de Cévennes. Vandaar...

Tonijn

De tonijn is op. Sterker nog, de tonijn is eventjes verboden. Overigens oud nieuws voor zwangere vrouwen, die moesten er toch al afblijven. Teveel kwik.
"On a surpêché, monsieur, suis désolé". De locale poissonnier zei het met gepaste dramatiek in zijn stem. Het ging hem duidelijk aan zijn vissershart. De 36 grote Franse tonijnvangers, voor een groot deel uit Sète, mogen geen handel meer aan de wal brengen. Ze hebben dit jaar al bijna twee keer zoveel rode tonijn opgehaald als toegestaan. 14 boten liggen in de vuurlijn van de gendarmerie, de kapiteins verdacht van fraude met vangstpapieren.

Schrale troost: andere landen rond Méditerranée en Atlantische Oceaan maken het nog veel bonter. Griekenland is koploper en scoort 4,2 keer het quotum. Tonijn is hot en dus is het op zee soms compleet oorlog. De reders sturen zelfs vliegtuigjes uit om scholen vis op te sporen. Piloten melden in code aan de schipper waar hij moet zijn, zodat de concurrent niet kan meeluisteren. Een jaar geleden ontaarde een 'luchtgevecht' ten zuiden van Marseille in een dodelijke botsing tussen twee toestellen, waarna deze spectaculaire vorm van tonijnjacht in de ijskast verdween.

32 landen vergaderen deze week in het Turkse Antalya om de overbevissing voor de zoveelste keer te regelen. De Europese Unie wil dat de vissers in drie jaar tijd hun vangst afbouwen tot het afgesproken volume. Die uit Sète vertrouwen de anderen niet, maar dat zal andersom ook wel zo zijn.

Intussen doen wij 't met de schaarse diepvries die nog in de super ligt. Probeer dikke filet te vinden. Niet helemaal ontdooien, zodat je er flinterdunne plakjes carpaccio van kunt snijden (bij vers een uurtje in de vriezer mag ook). Mooie olijfolie, fijngehakte basilicum, peper en zeezout, stuk geroosterd brood en een koele Picpoul de Pinet.

Elk nadeel heeft inderdaad een voordeel...

Polen

NL heeft een politica die met één slogan in de peilingen 25 kamerzetels weet te scoren. Trots op Nederland. Meer niet. Een paar dagen vorsen in kranten leverde slechts één uitspraak op die verder reikte: de Polen moeten zo snel mogelijk de grens over. Niet omdat het land vol is of hun geloof krom, maar omdat 't Polen zijn èn loodgieter. Simpel, maar kennelijk is er behoefte aan een vijandbeeld.

Alès heeft een wat aftandse expositiehal waar dit weekeinde de veelbezochte Miam plaatsgrijpt. Een jaarlijkse beurs om gastronomie te promoten. Gewoon eten en drinken, alsof Fransen überhaupt nog wel eens aan iets anders denken. Dit jaar staat Pologne in de schijnwerpers. Compleet met folkloristische dansgroep plus accordeon en ingevlogen rode bietensoep, orgaanvlees van het kalf, gerstebier en baba met rum. Chefkok Krzeminski nodigt ons allervriendelijkst uit om alles te komen proeven en stuurt een violist langs de tafeltjes voor een toetje met mazurka.

Polen zijn in de Gard goede buren. Rond 1920 zijn er heel wat neergestreken om te werken in de kolenmijnen rond Alès en de meesten zijn gebleven. Op verzoek van Frankrijk zelf, want er moest geproduceerd worden en op de slagvelden van de Grande Guerre waren duizenden eigen mijnwerkers voorgoed achtergebleven. De vierde generatie Polen is inmiddels geheel opgegaan in de smeltkroes van de Midi, zoals dat ook in NL eeuwenlang gebeurde. Alleen in 't telefoonboek duiden namen als Sawicki of Walkowiak nog op roots ver achter de Oder-Neisse.

Ongetwijfeld wordt de gids binnenkort aangevuld met een lading Poolse loodgieters, die handig het gat opvullen dat hun Franse kollega's door laksigheid laten vallen. Net als Nederlanders nooit te beroerd om elders geld op te halen.

Polen hebben meegeholpen aan de bevrijding van Frankrijk en Nederland. De 1e Poolse Pantserdivisie van generaal Maczek (links boven in zijn commandotank) nam in Wereldoorlog 2 deel aan de strijd in Normandië na de geallieerde invasie op 6 juni 1944. Op 15 september waren het deze Poolse soldaten die de eerste plaatsen in Nederland hebben bevrijd: Axel, Hulst en Terneuzen in Zeeuws-Vlaanderen. Tijdens de opmars naar het noordoosten werd op 29 oktober Breda bevrijd, na zware gevechten maar zonder burgerslachtoffers. Een bevrijding die nog steeds op die dag gevierd wordt.

Precies op D-Day werd de 1e Poolse Parachutisten Brigade officieel ingelijfd bij het Britse leger. Te laat om zelf deel te nemen aan de landingen in Normandië. Onder bevel van generaal Sosabowski werden de para's wel ingezet tijdens de geallieerde landingen bij Arnhem in september '44.
Ruim 500 Poolse strijders vestigden zich na de oorlog in NL, de meesten in of rond Breda, omdat ze niet naar het inmiddels communistische vaderland konden terugkeren.

Tijd voor een nieuwe slogan: Nederland is trots op Polen!

.. à bientôt ..

Le plus grand voyageur est celui qui a su faire une fois le tour de lui-même

Confucius

Lucht

Even naar NL en terug. Voor niet te veel geld en als 't effe kan veilig. En vooral vanaf een vliegveld in de buurt. Meer vraag je niet van een low cost carrier, zoals dat heet.
Al jaren roepen locale politici om 't hardst dat het vanaf hun startbaantje zal gaan gebeuren. Want de regio Languedoc-Roussillon telt vijf middelgrote vliegvelden die elkaar alleen maar langzaam dood concurreren. Perpignan, Béziers, Carcassonne, Montpellier en Nîmes knokken elkaar het kot uit, met dramatische versnippering als gevolg. Allemaal willen ze een grote broek aan, allemaal naar Noord-Afrika, Beirut, de Balearen en 't liefst ook nog naar Franse overzeese tropenstranden. Maar het blijft bij roepen en bovenal geld uitgeven.

Je houdt 't niet bij, maar er zijn heel, heel veel euro's in zakken van adviseurs verdwenen. Onderkoning Georges Frêche, de socialistische baas van de regio, heeft zich zat gegeten met allesbelovende experts en obscure managers van nog net niet bestaande vlieglijntjes.
Niet lang geleden riep hij het journaille bijeen om vreugdevol te melden dat een entreprise Hollandais van Montpellier naar Rotterdam zou vliegen. Drie keer per week, jawel. Hij noemde ook nog een naam. Dus even googelen en je valt weer van je geloof. Bleek een rakker te zijn met veel faillissementen en geen vliegtuigen. Toch mooi met Georges driesterren zitten happen. Gebakken lucht.

Vorige week weer feest voor de pers en natuurlijk lekker bunkeren met de sjerpdrager van dienst. Een windei ditmaal. Nu gaat 't om een duister scheepvaartlijntje en een riekend afvalbedrijf dat ook iets in water doet. Gaan samen een luchtvaartbedrijf oprichten. Om één keer per week van Nîmes naar Amsterdam te hobbelen. En wellicht ook terug.
Een Nederlandse studente reageerde alert in de media: "Een weekend naar mijn vader OK, maar een héle week voordat ik terug mag?" Doodgeboren dus.

Het wachten is op nog meer luchtverplaatsing uit de andere oorloggebieden. Wordt 't Carcassonne-Rottumeroog, Perpignan-Stampersgat of Béziers-Pampus? En graag een menu gourmand met een mooie Margaux.


Wij gaan deze week fijn met de voiture.

Aznavour

Charles Aznavour wil schrijver worden. Na zijn autobiografie Le Temps des avants (250.000 exemplaren verkocht) en een album met foto's en herinneringen verscheen twee weken geleden Mon père, ce géant. Zestien korte verhalen waarin thema's van zijn chansons terugkomen. Eenzaamheid, mededogen, tolerantie, trouw, familie. Wanneer het zingen over is wil hij alleen nog maar schrijven. L'écriture c'est mon grand joujou, liet hij bij de boekpresentatie de journalisten optekenen.

Dat Aznavour ooit zal stoppen is evident, maar voorlopig staat de icoon van het Franse chanson de komende weken met zijn 83 jaren nog elke avond in het theater. Tot 10 november voor de vierde week in het Palais des Congrès in Parijs, daarna in Lille, Toulouse (15 en 16 november) en Limoges. Met een programma waarin hij terugkijkt naar zijn eigen carriëre. Hoogtepunten die Frankrijk meeneuriet, of het liefst nog meezingt. De avond opent steevast met één van zijn laatste nummers, Il y a des femmes. Daarna hangt het repertoire af van zijn stemming. Een vast openingsnummer zorgt ervoor dat hij zijn zenuwen kwijt raakt, zegt de ervaren routinier zelf. Het slot is ook klassiek, een ode aan zijn publiek: Les bons moments.

Chahnour Varinag Aznavourian. Zoon van Armeense immigranten. Bij toeval in 1924 in Parijs geboren waar zijn ouders, beiden uit een artiestenfamilie, wachtten op een visum voor de Verenigde Staten. Ze bleven echter en verdeelden hun tijd tussen een restaurant en het theater. Chahnour stond als negenjarige al op de planken en koos als artiestennaam Charles Aznavour. Ontdekt door Edith Piaf die hem meenam op een tournee en hem haar hele leven heeft beïnvloed. "Als je geen openingsnummer hebt, begin je gewoon met het tweede chanson" was haar oplossing voor zijn plankenkoorts.

44 albums, 786 chansons, in 1936 zijn eerste filmrol, in 2005 (voorlopig?) de laatste. Zijn bekendste wellicht Tirez sur le pianiste van Trufaut en Der Blechtrommel van Schlöndorff. Zijn eigen voorkeur gaat naar Ararat uit 2002 waarin hij filmregisseur is die een film maakt over de Turkse genocide op Armeniërs.

Chansonnier, filmacteur en nu schrijver. Een grote vedette, bekroond met vele prijzen en in 1996 een plekje in de beroemde Amerikaanse Songwriters Hall of Fame. Het land waarmee hij direct na de Tweede Wereldoorlog kennismaakte tijdens een toernee met Piaf.

For me, formidable!

Toussaint

Frankrijk vierde vandaag de katholieke feestdag Toussaint. Allerheiligen, altijd op 1 november. Een dag later is het Allerzielen, Fête des Morts. Dagen waarop chrysanten de hoofdrol vervullen. Al weken staan supermarkten, bloemenwinkels, kwekerijen en zelfs benzinestations vol grote bossen van deze veelkleurige bloem, meestal in forse pot zodat ze straks niet om zullen waaien. Want ze eindigen niet op de vensterbank. Dat typisch Nederlandse interieurverschijnsel zie je hier nauwelijks in de huizen . Les chrysanthèmes worden door de ganse familie in devote optocht vervoerd naar begraafplaatsen om voorouders en andere overledenen in ruime mate te voorzien van de herfstbloem bij uitstek. Ook de helden uit het verleden worden niet vergeten.

Allerheiligen is iets dat aan de meesten in NL, zeker die van boven de rivieren, geheel voorbij gaat. In ieder geval is het geen vrije dag, zoals hier. Alle Roomse heiligen worden op één dag herdacht, zelfs de ruim 400 die deze week in Spanje even tussendoor zijn benoemd. Zaten al jaren in de wachtkamer omdat onze zuiderburen de Franco-periode nog niet helemaal verwerkt hadden.
Ook daar dus feest, net als in veel andere in meerderheid katholieke landen. Het is ook de dag van voorbereiding op Allerzielen. Kerkhoven worden schoongemaakt en met bloemen versierd. Miljoenen potten chrysanten vinden een plek tussen de graven en de hier gebruikelijke grafhuisjes.

Al in 837 heeft paus Gregorius IV de eerste dag van november uitgeroepen tot gedenkdag voor alle heilige martelaren. Protestanten doen niet mee, want zij hebben heiligen al lang geleden uit de boeken geschrapt en de beelden uit hun kerken gesloopt. Engeland bleef op 1 november echter gewoon feesten en Ierse kolonisten hebben die gewoonte naar Amerika meegenomen. De laatste jaren is het vandaar als Halloween weer overgewaaid naar Europa. Ook in het katholieke Frankrijk zie je nu de bizarre pompoen als dodenmasker naast de ingetogen chrysant die de herinnering aan de doden levend houdt.

Les extrêmes se touchent