Taalgrens

Waarom heeft een Nederlander doorgaans meer moeite de Franse taal te leren dan bijvoorbeeld Engels of Duits? Het antwoord ligt in de oorsprong van het Nederlands, in feite een dialect van het Westgermaans. Taalvergelijking leert dat het Westgermaans behoort tot een taalfamilie die vrijwel alle inheemse talen omvat van Europa tot Achter-Indië, zij het met verschillende graden van verwantschap. Ze heten daarom Indo-europese talen, of ook wel Indo­germaans. Binnen die uitgebreide familie zijn er groepen talen met hechte verbanden en één daarvan is het Westgermaans, inclusief het Nederlands.
En zie, in die groep vinden we ook het Engels, Duits, Fries en de Scandinavische talen. En niet Frans of Russisch, om maar een paar lastige te noemen. We zijn dus gewoon familie.

Zo'n 7500 jaar geleden is de Indogermaanse taalfamilie, vanuit haar kerngebied rond de Zwarte Zee, uiteengevallen door een grote volksverhuizing naar alle windstreken. Oorzaak: grote overstromingen aan het einde van de laatste ijstijd. De bevolking zocht een goed heenkomen en nam behalve de taal ook hun kennis van landbouw en veeteelt mee. Zo ontstonden ondermeer in de Europese rivierdalen de eerste agrarische nederzettingen.
Veel, veel later, in de vierde eeuw na het begin van onze jaartelling joeg de volgende volksverhuizing deze Germanen verder westwaarts. Met name de stam van de Franken vestigde zich in wat nu Nederland is (vooral ten zuiden van de grote rivieren) en rukte verder op tot aan de Loire in Frankrijk. Daar kwam ook de eerste taalgrens omdat verder naar het zuiden de Romaanse taal, een soort volkslatijn, overheersend bleef. Het huidige Frans is daarvan weer een afgeleide en door de invloed van het Westgermaans van de Franken staat het verder af van het Latijn dan andere Romaanse talen als Italiaans en Spaans.

Toch heeft het Westgermaans, en dus onze Nederlandse taal, uiteindelijk verloren van het Romaans van de Galliërs. Vanaf de Loire schoof de taalgrens in de volgende eeuwen naar het noorden op en sinds 1200 loopt die ongeveer gelijk met de toenmalige grote heirweg van Keulen naar Boulogne ten zuiden van Calais. In het uiterste noordoosten van Frankrijk wordt dus nog Nederlands (of eigenlijk Vlaams) gesproken.

Voor België betekent dit dat de grens tussen het Frans en Nederlands dwars door het land loopt en dat juist in de hoofdstad Brussel een sterk Frans georiënteerde bevolking woont. Ook in de Voerstreek, vlak ten zuiden van Maastricht, worden taalsentimenten vaak door Franstaligen uitgespeeld. Juist de afgelopen maanden bleken politieke verschillen in het land van Kuifje vooral ingegeven door wederzijds onbegrip c.q onwil in de twee taalgebieden.

De toekomst zal leren of de taalgrens bestand zal zijn tegen toenemende Franse druk.