Utrecht

Een bezoek aan NL, in dit geval Utrecht en vroegere horigheden van het oude bisdom, is een puike aanleiding banden tussen hier en daar onder het vergrootglas te leggen. Juist dat bisdom, ontstaan in 703 als de Engelse prediker Willibrord vanuit Friesland in het Sticht de eerste bisschop wordt, krijgt in de 9e eeuw veel te maken met ordonnanties uit Frankrijk. Was het niet Frankenkeizer Charlemagne die de kerkelijke indeling van de Lage Landen op de schop neemt? Vanaf dat moment hoort vrijwel heel Nederland bij het bisdom Utrecht, waar overigens de aartsbisschop van Keulen het uiteindelijk voor het zeggen heeft.

Tot 1559 is de kerkvader van de Utrechtse Domkerk bovendien prins-bisschop, dus met zogenoemde 'heerlijke rechten' oftewel wereldlijke macht. Niet vreemd in die jaren, waar bisschoppen er zelfs legertjes op na houden om die macht kracht bij te zetten. De locale adel levert dan ook veel mankracht voor dienst op de kansel. In 1580 valt het doek voorlopig tijdens de worsteling van de protestantse Unie van Utrecht tegen het katholieke Spanje en wordt het uitoefenen van het katholieke geloof in de stad Utrecht zelfs verboden. Wanneer in 1674 een tornado het middenschip van de Dom wegblaast, zien niet-katholieken dat beslist als een teken van boven...

Wanneer NL en dus ook Utrecht in 1795 aanhangsel van Parijs worden, krijgen Fransgezinde patriotten het in de stad voor het zeggen. In navolging van de Révolution worden regenten en hun ambtenaren gewipt, volgen verkiezingen en krijgt het volk de macht. Behalve dan oranjegezinden (aanhangers van de verdreven stadhouder Willem V), vrouwen, militairen, criminelen en mensen die leven van de bedeling. Die moeten nog lang wachten op hun stemrecht. De Franse tijd wordt ook zichtbaar op het Neude, waar een standbeeld komt van de vrijheidsmaagd, symbool voor de band met de Franse Marianne.

tweetalige krant met rechts aankondiging bezoek Napoleon
(klik voor een vergroting)

Na de opkomst van Napoleon Bonaparte worden ook in NL een boel radicale vernieuwingen teruggeschroefd. In 1806 komt broertje Louis Napoleon koning spelen, drie jaar later is de Franse Code Napoleon ook voor Utrecht de geldende wet en in 1810 volgt de definitieve inlijving. Keizer Napoleon zelf maakt in de herfst van 1811 een inspectietocht door zijn nieuwe bezittingen en laat zich in verschillende steden rondrijden en toejuichen. Utrecht krijgt deze eer niet. Zijn geheime agenten hebben namelijk ontdekt dat de grachten voorzien zijn van werfkelders, die makkelijk gevuld kunnen worden met kruit. Een aanslag is dus een fluitje van een centime. De rijtoer over de Oude en Nieuwe Gracht wordt dan ook geschrapt.

Oude Gracht 1926

Na de val van Napoleon in 1813 vertrekken de Fransen met klapperende hoeven en door de nieuwe grondwet van 1848 krijgt Utrecht zijn bisschop weer terug. Wat tot 1996 overeind blijft is de dienstplicht, een Franse uitvinding.