Genocide

Twee dagen voor kerst, maar dan in 1793. Ruim een jaar na afschaffing van de Franse monarchie door de republikeinse Convention Nationale, laat generaal François-Joseph Westermann zijn opdrachtgevers in Parijs weten dat in de Vendée het laatste restje verzet tegen de nieuwe republiek is opgerold. In de Atlantische kuststreek is in februari van dat jaar oproer uitgebroken onder volgelingen van de kort daarvoor onthoofde koning Louis XVI. Royalistische katholieke boeren in Bretagne, Maine, Normandië, Anjou en Poitou weigeren dienstplicht voor de republiek. Met veel machtsvertoon grijpt het leger in en op 23 december hakt Westermann bij het plaatsje Savenay de opstandelingen definitief in de pan.

In een bericht aan het Comité  de Salut Public, dat voor de veiligheid van de nieuwe citoyens moet instaan, meldt Westermann (rechts): “Burgers van de republiek, de Vendée bestaat niet meer.” De generaal, geroemd om uitzonderlijke moed en niets ontziend optreden tegen de vijand, beweert allen gedood te hebben, “de kinderen geplet onder de hoeven van de paarden, de vrouwen vermoord zodat ze geen bandieten meer zullen dragen.”

Het blijkt vooral stoere taal. Onder leiding van de jonge officier Henri de La Rochejaquelein (illustratie boven) en molenaarszoon Jean-Nicolas Stofflet (links) is de opstand in de Vendée nog steeds gaande en moeten enkele duizenden gevangenen door het leger van Westermann bewaakt en gevoed worden. Bovendien is het doden van burgers een expliciete schending van de orders van de Convention.
De populaire generaal wordt teruggeroepen naar Parijs en in een kort proces ter dood veroordeeld, mede vanwege zijn vriendschap met de radicale hardliner Georges Danton. Op 5 april 1794 valt zijn hoofd onder de guillotine, samen met die van zijn vriend.

In de Vendée duurt het tot 1799 voordat het verzet, wederom met veel geweld, is gebroken. De burgeroorlog, die naar schatting 170.000 inwoners het leven kost, wordt door sommige historici wel de ‘génocide vendéen’ genoemd. De herinnering daaraan leidt tot een specifiek regionaal en conservatief politiek bewustzijn, dat zich nog enkele malen uit in heftige acties. Pas door de oorlog van 1870 tegen Duitsland ontstaat in de Vendée weer iets van nationale eenheid met Parijs.

Voor Westermann, de Boucher du Vendée, blijft de geschiedenis slechts voortleven in de naam van een Parijse rondvaartboot…