Grandes dames

Er is misschien geen andere Franse koning die zo tot de verbeelding spreekt als Henri IV. Vooral bekend geworden omdat hij op een achternamiddag besloot katholiek te worden om zo de Franse kroon op de kruin te kunnen zetten. Minstens zo boeiend echter waren moeder Jeanne d'Albret en grootmoeder Marguerite de Navarre.

Moeder Jeanne, koningin van Navarre, moet een harde vrouw zijn geweest. Van haar werd beweerd dat zij "niets vrouwelijks bezat, behalve haar geslacht". Hoewel zwanger, vergezelde ze echtgenoot Antoine de Bourbon op een veldtocht in het verre Picardië. Om te bevallen keerde zij in 19 dagen per koets terug naar het koninklijk slot in Pau, aan de voet van de Pyreneeën. Hartje winter 1553. De overlevering wil dat zij Henri op een ijskoude nacht ter wereld bracht, luid zingend en met de vensters van de kraamkamer wijd open. Heel Pau moet het gehoord hebben.

Jeanne werd in 1556 protestant onder invloed van moeder Marguerite de Navarre, zuster van de Franse koning François I. Een totaal andere vrouw, “corps féminin, coeur d’homme et tête d’ange”. Bleef weliswaar zelf katholiek, maar dweepte met het calvinisme en gaf de verbannen Jean Calvin zelfs tijdelijk onderdak. Aan het Franse hof had Marguerite veel invloed, was zeer belezen en sprak op 13-jarige leeftijd behalve Frans ook Spaans, Italiaans en Latijn. Door haar passie voor letterkunde (schrijver Rabelais en dichter Marot waren kind aan huis) heeft zij een grote rol gespeeld bij de ontwikkeling van de Franse renaissance.

Henri's grootmoeder stierf in 1549 in haar kasteel Odos bij Tarbes, 57 jaar oud, geroemd en bewonderd. Moeder Jeanne verging het minder. Op 44-jarige leeftijd aan het Franse hof geveld door tbc, al zijn de geruchten over moord door radicale katholieken nooit verstomd. Dat zou dan gebeurd zijn door haar Italiaanse parfumeur, die haar in 1572 vergiftigde handschoenen had geschonken.
Terecht een dood met een luchtje...