Kermis

Na de Statenvertaling van de bijbel uit 1637 is er door velen een poging gedaan de oude tekst te verbeteren, verduidelijken of populair te maken. De meest recente poging is de nieuwe vertaling van het Nederlands Bijbelgenootschap uit 2004. Taalkundig boeiend, omdat al die versies ook de ontwikkeling van het Nederlands laten zien. Bijvoorbeeld aan de hand van het kerstverhaal.

Het tweede hoofdstuk van Lucas begint op een veldje bij Bethlehem, waar herders het nieuws langs ongebruikelijke weg ontvangen. Dat wordt nogal wisselend beschreven:
"zij vreesden met grooten vreeze"
"zij vreesden zeer"
"zodat groote vrees hen beving"
"zij werden zeer bevreesd"
"een hevige vrees greep hen aan"
"zij vreesden met grote vreze"
"ze werden verschrikkelijk bang"
"ze schrokken zich een ongeluk"
"ze beefden van angst"
"ze schrokken hevig"

Het Nederlandse woord kerstmis was oorspronkelijk voluit kerstesmisse. In de Middeleeuwen betekende het woord kerst hetzelfde als Christus. De r was dus van voor naar achter de klinker verhuisd. Liederen uit die tijd hebben het bijvoorbeeld over Jhesu Kerst van Nazarene. En missionarissen trokken later concurrerend met zendelingen erop uit om de hele derde wereld te kerstenen. Waar overigens niemand om had gevraagd, maar dat terzijde.

Het Franse Noël heeft uiteraard een Latijnse oorsprong. Het komt van natalis, letterlijk dag van de geboorte. Zo kwam natalis in combinatie met Christus in het kerklatijn. Via nael en noel werd het door de eeuwen heen noël. Dezelfde oorsprong zie je in het Spaanse Navidad en het Italiaanse Natale.

Kermis komt niet van kerstmis, maar is een afgeleide van kerkmis. Een speciale mis voor de inwijding van een kerkgebouw die jaarlijks werd herhaald. Dat betekende feest, ook buiten op het kerkplein. Vandaar.

Anno 2007 zijn beide begrippen overigens aardig dicht bij elkaar gekomen...