Jacques Tati

Dinsdag is het 100 jaar geleden dat Jacques Tatischeff werd geboren. In het dorpje Pecq, vlakbij Parijs. Maar kleine Jacques is bepaald geen dorpsjongen. Pa is Russisch ambassadeur in Parijs en ma de Nederlandse Claire van Hoff, met zelf een Italiaanse moeder. Wat je noemt een cosmopolitische afkomst. Hij speelt na zijn schooltijd een paar jaar professioneel rugby en ontdekt dan het theater.
Als Jacques Tati treedt hij op als pantomimespeler, wat hem op het idee brengt om films te maken. Zijn passie voor sport en mime probeert hij in 1931 uit in een eerste proeve, maar de film verschijnt nooit. Hij moet wachten tot na de oorlog, maar dan heeft zijn creativiteit succes. In 1946 maakt hij een zeer geslaagde korte hilarische film over de stuntelige hyperactieve postbode François, L'école des facteurs. Hij speelt zelf de hoofdrol en zal dat in al zijn volgende films blijven doen. Er volgt snel een vervolg met de facteur en de eerste lange speelfilm Jour de Fête betekent zijn doorbraak.

Tati besluit om vooral zijn mimetalent uit te buiten in de volgende film. Hij creëert het typetje Monsieur Hulot, een onhandige slungelige en vooral ouderwetse Fransman. In 1953 laat hij zijn alter-ego datgene doen wat Fransen het ultieme tijdverdrijf vinden, op vakantie.
Les vacances de M. Hulot wordt een ongekend succes en Hulot zal uitgroeien tot één van de iconen van de Franse komische film. Toch staat de film bol van kritiek op het publiek, de Franse bourgeoisie.
Vijf jaar later is Mr. Hulot in Mon Oncle op visite bij de ouders van zijn kleine neefje. Het is een tragi-komedie over decadentie en hebzucht van een rijk maar ongelukkig gezin. Tati verdient er internationale erkenning mee en een Amerikaanse Oscar voor de beste buitenlandse film.

Zijn volgende project kost hem 4 jaar en een faillissement. Hij plaatst Mr. Hulot in een futuristische setting, bouwt er complete stad voor als decor en gebruikt bijzondere en vernieuwende filmtechnieken. De Amerikaanse markt moet worden veroverd.
Maar de vonk is weg. De humor gaat onderuit door teveel aandacht voor het beeld, de filmische trucs. Playtime is in 1967 gereed en doet het in Frankrijk nog redelijk, vooral door de roem van de regisseur. Maar Amerika heeft de film nooit gezien.

Het duurt vijf jaar voordat Tati weer aan de bak komt. Hij laat Mr. Hulot in een caravan van Parijs naar Amsterdam rijden in Trafic. Bert Haanstra neemt nog een deel van de regie voor zijn rekening. Succes blijft echter uit en behalve een komedie over het circusleven voor de Zweedse televisie is de inspiratie en het geld op. Een karige productie voor een groot talent. Maar de drie films die wel succes hadden, zijn dan ook van uitzonderlijke klasse. De eerste keer wellicht meer voor een glimlach dan een schater, maar Tati moet je vaker zien om àlles te zien.

Dat kan zondag 7 oktober op de Franse culturele tv-zender Arte. Daar wordt zijn geboortedag alvast gevierd met een documentaire over de illustere regisseur-acteur en een analyse van zijn grootste fiasco Playtime.

Maar vooral om 20.40 uur met Les vacances de M. Hulot.
Irrésistible, zegt Arte zelf.

* Jacques Tati overlijdt in 1982 aan kanker