22 februari 2008

Franse tijd

De tijd in NL en FRA loopt gelijk, om precies te zijn de tijd van Greenwich plus één uur. Dus het begrip Franse tijd heeft niets met klokken of horloges te maken. Wel met de periode van twintig jaar dat Nederland met een wisselende status deel uitmaakte van achtereenvolgens de eerste Franse republiek en het daarop volgende keizerrijk.
Het begon op 19 januari 1795, een dag nadat stadhouder Willem V de wijk had genomen naar Engeland. De dag ook dat Franse troepen onder bevel van generaal Jean Pichegru vanuit het zuiden de bevroren rivieren overtrokken. Met in hun midden Nederlandse patriotten die de Oranjes al lang niet meer zagen zitten en geruime tijd in Frankrijk revolutionair waren bijgeschoold.

Eénmaal in Amsterdam beland werd de Bataafse Republiek uitgeroepen, genoemd naar de Germaanse Batavieren die, zo wil de legende, ooit in boomstammen de Rijn zouden zijn afgezakt en uiteindelijk door Julius Caesar grotendeels werden ingelijfd in de Romeinse legioenen. Gelukkig verliep de Nederlandse revolutie zonder guillotine en verder ongerief en konden de Fransen de nieuwe vazalstaat in 1798 keurig naar eigen voorbeeld indelen in acht departementen.
Napoleon Bonaparte, in 1804 keizer geworden, had het niet zo met de Bataafse patriotten. Die hadden het vooral druk met elkaar in de haren zitten en van hervormingen op Franse leest kwam niet veel terecht. Hij riep daarom in 1806 het Koninkrijk Holland uit, zette broertje Louis Napoleon in Den Haag op de troon en liet hem in korte tijd de Code Napoleon invoeren, de Franse wetgeving die in de huidige Nederlandse wetboeken nog steeds sporen achterlaat. Hoofdpunten daaruit zijn verankerd in de grondwet van niet minder dan zeventig andere landen, maar het gaf ons ook triviale zaken als een achternaam en huisnummer.Maar van het wat slappe bewind van broerlief, die vooral veel aandacht had voor cultuur en wensen van Nederlanders, had de keizer snel genoeg. Op 13 juli 1810 hield Holland op te bestaan en werd 100% deel van Frankrijk. L'histoire se répète en dus werden ook de 19e eeuwse Bataafse strijders door vreemde meesters ingelijfd. Plotseling hadden ze in de departementen ook een prefect, werden gemeenten communes met een maire en de democratie, zo bevochten in de revolutie, beperkte zich tot een jaarlijkse vergadering van de conseil municipal. Namen die hier in Frankrijk vertrouwd klinken, maar destijds in de Lage Landen wel even voor opschudding zorgden.

Het Franse kaartenhuis stortte na de val van Napoleon snel in en op 30 november 1813 landde prins Willem Frederik van Oranje, zoon van de gevluchte stadhouder, op het strand van Scheveningen. Hij riep een paar dagen later het koninkrijk uit, maar moest tot maart 1815 wachten voordat hij zich als Willem I koning mocht noemen van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, toen nog met het huidige België samen.
Dat alles met toestemming van Engeland, Oostenrijk, Pruisen en Rusland die blij waren met deze bufferstaat, l'amalgame le plus parfait tegen het krijgszuchtige Frankrijk.

Napoleon zei tijdens zijn ballingschap op Saint Helena dat het belangrijkste wat hij bereikt had de Code Napoleon was. Hij dacht dat zijn overwinningen in veldslagen vergeten zouden worden, maar dat zijn wetboek altijd herinnerd zou blijven.

Hij heeft gelijk gekregen.

Labels: , , ,

4 reacties:

Op 23 februari 2008 om 08:29 , Anonymous Anoniem zei...

Dat was (weer) een leuk verhaal Dick. Even over Pichegru; die was nog lang daarna beroemd, althans in onze familie. Mijn oma riep namelijk steeds als ze even niet wist wat ze moest doen: "wat nu, wat nu, zei Pietje Cru". Dat sloeg blijkbaar op het moment dat Pichegru voor de waterlinie stond toen die nog niet was bevroren. Grappig dat zo'n uitdrukking 150 jaar later werd gebruikt en notabene in Drente. Nu zou niemand meer weten waar dat op sloeg (mijn oma was het zich waarschijnlijk ook niet bewust).

 
Op 23 februari 2008 om 10:37 , Anonymous Anoniem zei...

Grappig, mijn moeder in Zuid-Limburg gebruikte precies dezelfde uitdrukking. Ze wisten weldat het een verbastering was van Pichegru, alleen dacht ik als kind dat het om twee namen ging: Piesje Gru.

 
Op 23 februari 2008 om 10:42 , Blogger Loes D zei...

Ook in Brabant werd deze uitdrukking gebruikt en vaak tijdens het bridgen als iemand in een penibele situatie zat en verzuchtte: 'wat nu, zei Pietje Cru.'
Wij laten niet na om dit soort uitdrukkingen en de oorsprong ervan aan onze kinderen en kleinkinderen door te geven. Kleine stukje geschiedenis komen erdoor tot leven en dat is nooit weg.

Mijn compliment voor dit interessante, gevarieerde weblog. Ik bezoek het met plezier.

 
Op 26 maart 2008 om 17:27 , Anonymous Anoniem zei...

"Wat nu, wat nu, zei Pietje Cru?
Kan me niet verotte, zei Bernadotte."

Zo schijnt de volledige uitdrukking te zijn. Het betreft inderdaad een uitdrukking die aangeeft dat men het even niet meer weet.

Bernadotte was ook een Franse Maarschalk. En opmerkelijk is: zowel Pichegru als Bernadotte hebben zich later tegen Napoleon gekeerd en tegen hem gevochten. Of dát ook een achtergrond is van het verhaal weet ik niet, maar leuk is het wel.

Overigens schijnt de uitdrukkign bekender te zijn in protestantse / calvinistische gebieden, omdat met de komst van de Fransen de calvinisten plots meer in de verdrukking kwamen, en deze na het vertrek van de Fransen weer meer naar buiten traden. Met de uitdrukkign wilden ze schijnbaar een beetje de draak steken met (Franse) besluiteloosheid waar Neerlandsch Zoonen als echte Jongens van Stavast natuurlijk geen laat van hebben.

 

Een reactie posten

Aanmelden bij Reacties posten [Atom]

<< Homepage