Oppidum

Rijdend door Frankrijk zie je soms een bordje met het opschrift Oppidum. Met schoolfrans en zonder klassieke opleiding heb je geen idee waar dat op slaat en tuf je dus vrolijk verder. Toch mis je dan de mogelijkheid om kennis te maken met één van de eerste pogingen van mensen om zich te beschermen tegen gewapend geweld van buiten. Een oppidum (meervoud oppida) is Latijns voor een verhoogde versterking. De allereerste beschrijving dateert van vlak voor de jaartelling, toen de Romeinse veldheer Caesar met een aantal legioenen een tochtje door het Gallische landschap maakte. Zijn komst was niet onopgemerkt gebleven bij de Keltische stammen die hier toen bivakkeerden. Er werden her en der op heuvels simpele burchten aangelegd. Een pallisade van houten palen, een paar wachttorens en onderkomens waar de stam zich bij gevaar kon terugtrekken.

Toch maakten de oppida al veel langer deel uit van het landschap. Al in de vroege oudheid trokken mensen zich terug op veilige plaatsen, vaak bestaande uit niet meer dan de natuur voorhanden had. Sommige van die versterkingen groeiden uit tot complete nederzettingen van soms enkele hectares groot. Behalve de keuze voor een hoogte in het terrein werd ook gezocht naar andere natuurlijke hindernissen voor een mogelijke vijand. Rivieren, meren, steile rotshellingen of ravijnen werden benut als extra verdediging.
Caesar beschrijft zo het omvangrijke oppidum van het huidige Besançon aan de Doubs in de Jura: "omringd door een rivierarm die bijna als een cirkel rond de versterking ligt", nog steeds een voorbeeld van een goed verdedigbare vestingstad. Of die van Bourges "temidden van stromend water en moerassen met slechts één nauwe toegang". Zijn verovering van het oppidum Alesia laat zien dat slechts langdurige belegering van zo'n vesting succes had.

De vroegste oppida zijn vrijwel allemaal verdwenen, omdat de houten constructies niet bestand waren tegen brand of natuurlijk verval. Vanaf de 10e eeuw werden op dezelfde plaatsen vaak fortificaties van steen gebouwd, voorlopers van de grote middeleeuwse kastelen. Toch biedt het landschap nog boeiende voorbeelden van pogingen om zich te verdedigen. Eén van de vroegste en deels bewaarde, een oppidum uit de 5e eeuw voor de jaartelling, kun je zien in Enserune ten oosten van Béziers in de Hérault aan de latere Romeinse Via Domitia.
Vanaf de heuvel met veel archeologische vindplaatsen kijk je uit op het in 1247 drooggelegde meer van Montady.


Neem eens een omweg wanneer je zo'n bordje ziet en keer even terug in de tijd.