Public-privé

Ouders hebben in Frankrijk de keuze om kinderen naar een publieke school van de staat te sturen, zeg maar openbaar onderwijs, of naar een école privé. Dat is geen privé leraar, maar een school van een particuliere organisatie. In de Franse praktijk meestal katholiek, hoewel godsdienstlessen niet altijd verplicht zijn.
Bijzonder in een école public is de ooit zwaar bevochten laïcité, de scheiding tussen kerk en staat die in 1905 bij wet ook voor het onderwijs is vastgelegd. De laatste jaren veelbesproken en nog niet zo lang geleden uitmondend in een verbod van religieuze symbolen in de publieke school. Door sommigen nu ook wel vertaald als: de staat is van de ongelovigen, de rest wordt geduld. In ieder geval kruisje, burka of hoofddoekje achterlaten in het fietsenhok.

Keuze van de ouders is vrij, maar publiek betekent in principe verplicht binnen de woonsector. De meeste privé scholen werken sous contrat met de overheid. Leraren worden dan door Parijs betaald en het leerprogramma is hetzelfde als op de publieke school. Wanneer een school dat niet wil, kiest het bestuur voor hors contrat. Het grootste deel van de kosten moet dan wel door ouders worden opgehoest.
Het beeld bestaat dat de meestal wat kleinere privé scholen beter onderwijs geven. De prestatiedrang is er wat groter, de school moet met goeie examenresultaten de naam hoog houden. Dat speelt vooral op het lycée, doorgaans de opstap naar hoger onderwijs.
Overheid en publieke scholen bestrijden dit beeld met graagte. Een aantal jaren geleden bleek dus uit een groot (overheids) onderzoek dat schoolresultaten voornamelijk het gevolg zijn van het sociale en professionele milieu van de leerling. Papa en mama doorgeleerd en een goeie baan, dan zit je gebeiteld.

Op basis van criteria van het ministerie van onderwijs heeft deze zomer het weekblad L'Express dus op 1865 publieke en privé lycées gemeten hoe de vlag er bij staat. Het aantal geslaagden telde zwaar, maar ook werd meegewogen of scholen kinderen af- of doorverwijzen om hun slaagpercentage op te krikken. En zie: het algemene beeld is bevestigd. In de top 10 uitsluitend privé scholen.
Voor de absolute winnaar moet je verhuizen naar het noordelijke
Bar-le-Duc (Meuse). Daar ligt op het katholieke Lycée Saint Louis een 99% slaagkans voor je nazaten.

Voor de volledigheid de top 3:
1. Lycée Saint Louis - Bar-le-Duc (Meuse)
2. Lycée Sévigné-Saint Louis - Issoire (Puy-de-Dôme)
3. Ensemble Scolaire Lamartine - Belley (Ain)

De match public-privé kent voorlopig geen eindsignaal...

DOM TOM

Niet de nieuwste versie van het populaire navigatiesysteem. Wel een afkorting, waar ze hier zo verzot op zijn. Voor prachtige stukjes tropisch Frankrijk, voormalige koloniën en de favoriete overzeese vakantiebestemming van heel veel Fransen.

Een Département d'Outre Mer (DOM) is een volwaardig deel van de republiek, net als bijvoorbeeld een Frans departement. Er zijn er vier: de Caraïbische eilanden Guadeloupe en Martinique, het aan Suriname grenzende Guyane en vulkaaneiland Réunion in de Stille Oceaan, oost van Madagascar.

Deze vier gebieden zijn zó Frans dat ze ook deel uitmaken van de Europese Unie. Ze worden bestuurd door een prefect en het locale parlement heet net als hier een Conseil Général. Je drinkt er je pastis, betaalt met de euro en wordt door gendarmes in het vertrouwde uniform op alcohol gecontroleerd. En Miss Martinique doet straks in december gewoon een gooi naar Miss France 2011.

Bij een Territoire d'Outre Mer (TOM) is het wat ingewikkelder. Dat ligt vooral aan de afwijkende status van deze vijf:
* Saint-Pierre et Miquelon, een kleine archipel ten oosten van Canada, ook deel van de EU, met een eigen statuut, aparte bevoegdheden en bestuurd door een prefect.

koning Lavelua van Wallis

* Wallis et Futuna, archipel in de westelijke Stille Oceaan. Een bijzondere status, want het bestaat uit drie monarchietjes met elk een koning als staatshoofd. Er is geen gemeentebestuur of commune en oude gebruiken spelen een belangrijke rol in de besluitvorming. Een administrateur vormt de verbinding met Parijs.
* Mayotte, noordoost van Madagascar, bestaat uit twee eilandjes met voornamelijk een moslimbevolking en heeft ongeveer de structuur van een département, inclusief een prefect.
* Saint-Martin is het noordelijke deel van het eiland Sint Maarten (Nederlandse Antillen), ook onder een prefect. Deze bestuurt tevens het eilandje Saint-Barthélemy, 25 km verderop.
* Polynésie française bestaat uit vijf archipels in de Stille Oceaan, verspreid over 2,5 miljoen km2. Het bekendste eiland is Tahiti, waar ook de president zetelt. Het is een autonoom deel van Frankrijk, dat wordt vertegenwoordigd door een Hoge commissaris.

déjeuner op Tahiti

Anders is de structuur van Nouvelle-Caledonie, een eilandengroep 1500 km oost van Australië. Autonoom, op eigen verzoek verbonden met Frankrijk. In 2014 gaat de bevolking naar de stembus vóór of tegen echte onafhankelijkheid. Intussen zorgt een Hoge Commissaris voor de Franse belangen.
Vergeten we niet de 130 warme lijven die in het ijskoude zuidpoolgebied toeven of op een aantal eilandjes daar in de buurt. Officieel Terres australes et antarctiques française (TAAF). Ze hebben de ruimte op 4,2 miljoen km2, die in de winter aangroeien tot het dubbele.

Minister van binnenlandse zaken François Baroin heeft al deze confettis de la République in zijn portefeuille. Altijd goed voor een reisje en korte broek mee...

Tweedekker

Balzac in 1842 op één van de eerste foto's 

De Franse schrijver Honoré de Balzac was in eigen land in de eerste helft van 19e eeuw één van de best verkochte auteurs. De in Tours geboren veelschrijver (alleen al in de serie Comédie Humaine pende hij ruim 80 titels bijeen) was dus voor het buitenland gewild jachtterrein. Door het ontbreken van een internationale overeenkomst over auteursrechten ging vooral een aantal Belgische en Nederlandse uitgevers met zijn werk aan de haal. Voor de romancier, voorganger en inspirator voor latere realisten, was in 1834 de maat dan ook vol.

In zijn beroemde Lettre aux écrivains français du XIXe siècle nam hij de leiding van het verzet tegen de contrefacteurs en kreeg steun van beroemdheden als Alexandre Dumas, Victor Hugo en George Sand. Toch duurde het tot 1852 voordat de Franse schrijvers hun gelijk haalden en de graaiende uitgevers in de Lage Landen hun lucratieve handeltje zagen stranden.

Balzac zelf werd door zijn Franse literaire tijdgenoten fel bekritiseerd toen hij 1836 als eerste een roman als feuilleton publiceerde in de net opgerichte Parijse populaire krant La Presse. Niet chique genoeg. Maar het bleek een gouden greep, want vanaf dat moment steeg ook zijn eigen populariteit tot grote hoogte. Zelfs Charles Dickens volgde in Engeland zijn voorbeeld.

Met La Presse liep het op 10 mei 1927 overigens  slecht af. Op die dag publiceerde de krant met veel tamtam de allereerste geslaagde Franse vlucht over de Atlantische Oceaan door Charles Nungesser en François Coli in hun Oiseau Blanc. De tweedekker heeft de overkant echter niet bereikt en het wrak is nooit  gevonden. Het betekende wel het failliet voor La Presse.

Inlijving

Gisteren was het 200 jaar geleden dat in Nederland iedereen een officiële achternaam moest hebben. Onze voorouders leefden toen in de Franse Tijd, zoals dat nog steeds keurig heet. In feite was het natuurlijk een ordinaire bezetting, maar dat terzijde. Koning Louis Napoleon (rechts), jonger broertje van de Franse keizer, kreeg in 1810 ruzie met hem. Inlijving bij Frankrijk was het gevolg en een jaar later werd ook in de Lage Landen de Code Civil ingevoerd. Zeg maar het Franse burgerlijk wetboek.

Frankrijk zelf  had al zeven jaar eerder spelregels vastgesteld:
36 wetten die in de wandeling de Code Napoleon werden genoemd. Niet dat de keizer er zelf veel werk aan heeft gehad, hij was alleen opdrachtgever. Door de latere Napoleontische oorlogen is de Franse regelgeving wel vaak de basis geweest voor wetten in andere Europese landen. Dus ook van de verplichting een officiële achternaam te hebben.

In de vijfde eeuw hadden de Germaanse stammen in Frankrijk en de Nederlanden een éénnaamsysteem. Iedereen kreeg een verschillende naam, zodat de boel een beetje overzichtelijk bleef. In de Middeleeuwen werd dat vervangen door het tweenamensysteem, een voor- en toenaam. Vóór de Franse revolutie hadden de meeste inwoners dus al twee namen, geregistreerd in kerkelijke registers.

Het was juist die revolutie die eind 18e eeuw de opmaat werd voor de burgerlijke stand in handen van de republiek. Geboorte, naamgeving, huwelijk en overlijden werden onttrokken aan de ‘gehate’ kerkelijke organen.


De pastoor moest voortaan duimendraaiend toekijken hoe vrijheid, gelijkheid en broederschap aan zijn kerkdeur voorbijgingen.

Marianne

Het zinnebeeld van Frankrijk is een vrouw en niet zomaar één. Marianne, gevormd naar het schilderij van Eugène Delacroix, die haar aan het Franse volk schonk na de Julirevolutie van 1830. La Liberté guidant le peuple, een allegorie van de vrijheid: de vrouw met ontblote borst, naaktheid als teken van kwetsbaarheid en dus moed. In haar handen een tricolore en een wapen. De Fransen hebben haar omarmd en nooit meer losgelaten.

Al in september 1792, midden in de echte revolutie, werd ergens in die chaos besloten dat het symbool van de nog dampende republiek een vrouw moest zijn, met speer en een rood kapje op het hoofd. Waarom? Het zou te maken hebben met de mentaliteit van de Fransen. Daarom zijn zowel 'vrijheid' (liberté) en 'republiek' (république) vrouwelijke woorden in het Frans. Historici hebben de echte herkomst nog niet achterhaald, dus elke theorie mag. Hetzelfde geldt voor haar naam, al ligt er een lijntje naar een verzetslied in het occitan uit oktober 1792, La garisou de Marianno, ergens uit de buurt van Toulouse.

Het gebruik van het symbool werd pas op 1 januari 1849 officieel toen minister van binnenlandse zaken Léon Faucher de allereerste postzegel presenteerde. Een likkertje van 20 centimes, gedrukt in 41,5 miljoen exemplaren met een (ongekartelde) Marianne aan de voorzijde. Drie jaar later, toen de familie Bonaparte haar derde keizerrijk uitriep, werd de Franse maagd weer verboden. Dus werd ze een clandestien symbool van verzet tegen het regime. Na 1870 komt Marianne weer tevoorschijn met een standbeeld op het Parijse Place de Nation. Snel gevolgd door afbeeldingen in stadhuizen, rechtbanken en andere overheidsgebouwen. Compleet met Phrygische muts, vrijheidssymbool uit de revolutie.

Honderd jaar later staan bekende vrouwen model voor de buste van Marianne, Brigitte Bardot in 1970 als eerste. Zij werd gevolgd door Mireille Mathieu, Catherine Deneuve, Inès de la Fressange en Laetitia Casta. TV-presentatrice Evelyne Thomas werd in 2003 gekozen om een tijdje aan de regeringsspijker te hangen. Pikant detail: twee concurrenten van haar waren Cécilia Sarkozy èn ... Carla Bruni!

De verkiezing van deze moderne Mariannes wordt overgelaten aan een groepje uitverkoren burgemeesters. Het levert vrijwel altijd hooglopende bonje op, met gretigheid door de media gevolgd. Wellicht omdat het bij de afbeeldingen en bustes om een prominent onderdeel van het oorspronkelijke model gaat. Zoals bij deze realistische uitvoering van Bardot. Zo te zien in ongekartelde versie.

Het was ex-premier Lionel Jospin zelf die in 1999 het bestaande logo van de republiek ontwierp. Een linkse politicus die Mariannne naar rechts laat kijken...

Fontainebleau

Versailles is zeker de moeite waard, maar zo verschrikkelijk druk. Binnenkomen is al een opgave. Je schuifelt vervolgens maar wat mee met de meute, wachtend op de volgende horde. Het indrukwekkende interieur vrijwel onzichtbaar door al het volk om je heen. Hoppen van poserende Japanners (boven) naar bejaarden achter een Stars-and-Stripes vlaggetje. Zodra de leider stilstaat dromt ieder bijeen om nog wat uitleg te horen voor het dure geld. Hèt moment om toe te slaan en de lege ruimte op te zoeken. Duurt maar even, dan schuif je weer in de file. Dus kies je maar liever voor de tuinen plus een goed boek met informatie en prachtige foto's. Die je zelf met geen mogelijkheid kunt maken, behalve wanneer je een deel van de zalen afhuurt. Filmploegen doen dat voor € 100.000 per dag, vertelt een poenerige suppoost.

Nee, dan het Château de Fontainebleau (boven). Minstens zo'n mooie locatie, prachtige tuinen met koninklijke waterpartijen, grote rust zelfs op zondag en véél meer historie in de 1530 vertrekken binnen de muren. Tijd genoeg om je eigen fotoalbum te schieten en alles van dichtbij te bekijken. Waar het optrekje in Versailles vooral de sporen van feestende Louis XIV en zijn treurige Oostenrijkse Marie-Antoinette toont, loopt de tijdlijn in Fontainebleau van Francois I tot aan Napoleon III.

Het slot, in de middeleeuwen ontstaan, is vanaf 1528 door Francois I uitgebreid. Een deel van zijn kunstverzameling nam hij mee, inclusief de Mona Lisa. Veel Franse staatshoofden na hem gebruikten het Château als een van hun residenties, vooral voor jacht in de omringende wouden. Henri IV breidde het verder uit en liet een groot deel van het park aanleggen. Zelfs Louis XIV verliet in de herfst af en toe het mondaine Versailles om er te jagen. Een laatste grote verbouwing vond plaats onder Napoleon I. Ondermeer nodig omdat Paus Pius VII in 1804 kwam logeren in de hoop dat hij de keizer mocht kronen. Op het ultieme moment zette de kleine Corsicaan echter zelf de kroon op z'n hoofd. Vanaf juni 1812 zat de uit Rome in opdracht van Napoleon ontvoerde Pius er nog eens ruim achttien maanden als 'gevangene', gevolg van de machtsstrijd tussen keizer en paus over de Franse kerk.

Salle de Bal

Het Château is sinds 1927 museum en staat op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Al een paar jaar wordt er gerestaureerd om de oude luister, na tientallen jaren stilstand, te laten herleven. L'appartement du Pape, zijn behuizing met 11 vertrekken, is weer in prachtige staat èn geopend voor publiek.

De eerste tien miljoen euro werden overigens gesponsord door de Verenigde Arabische Emiraten...

Dodelijke sport

Een beetje middelbare school in Frankrijk heeft een sportaccommodatie om je vingers af te likken. Neem het zuidelijke stadje Uzès. Een 400 meter athletiekbaan, overdekte hal èn voetbal/rugbyveld. Voor een olympisch zwembad kun je 20 km verder terecht in Nîmes. Bijna 60 procent van de Franse kids tussen 12 en 17 jaar doet 't bij een sportvereniging. Top-3: judo (of andere vechtsport), voetbal en basketbal. En was het niet Pierre de Coubertin die de moderne Olympische Spelen in de benen hielp?

Sporthelden schoppen het vaak ver nadat ze het trainingspak hebben uitgetrokken. Guy Drut, gouden medaille 110 m horden op de Olympische Spelen 1971, lukte het zelfs ministre de la Jeunesse et des Sports te worden in het kabinet Juppé. Jean-Claude Killy (links), drie keer ski-goud op de winterspelen 1968 in Grenoble, werd Olympisch bobo en was jarenlang de baas bij Amaury, organisator van de Tour de France. Rugbycoach Bernard Laporte werd na het succes op de WK in 2007 door Sarkozy binnengehaald als staatssecretaris voor sport.

De oude Gallo-Romeinse elite, die niet op een drupje bloed keek, had arena's en stadions en natuurlijk het wilde wagenrennen. De middeleeuwers deden 't ook liever een beetje ruig. Toernooien, waarbij groepen ruiters elkaar te lijf gingen, waren echt niet alleen voor koningen en hun ridders. Een flinke vent met paard kon roem (dus geld) oogsten en bij succes zelfs de titel chevalier. Echt linke soep was de joute équestre waarbij twee ruiters elkaar met de lans moesten toetakelen. Als 't effe kon zo bloedig mogelijk en vaak met fatale afloop. Iets minder gewelddadig was het pas d'armes, waarbij een ongewapende ruiter bijvoorbeeld brug of poort met lijf en paard moest verdedigen tegen andere bereden vechtersbazen.

In 1559 organiseerde koning Henri II in Parijs, vlakbij de huidige Place des Vosges, een joute équestre. Feestje voor dochter Elisabeth die hij net had uitgehuwelijkt aan de Spaanse koning. Zelf kwam hij in de ring tegen de kapitein van zijn Schotse garde Gabriel de Montgomery (boven). Het eerste treffen was onbeslist en graaf Montgomery stelde slim voor het er maar bij te laten. Henri wilde echter nog een rondje, maar had beter naar profeet Nostradamus kunnen luisteren. Die had namelijk voorspeld dat dit een rondje teveel zou zijn. Montgomery's lans brak op zijn harnas, een deel drong door het vizier in het koninklijke hoofd en tien dagen later was 15-jarige zoon Francois II koning. Alle toernooien en joutes werden verboden. Het hof moest voortaan de verveling verdrijven met de favoriete sport van de onfortuinlijke vader, het bedaarde jeux de paumes, de eerste vorm van tennis.

Met Montgomery (voorvader van de Britse generaal in Wereldoorlog 2) liep het ook niet goed af. Als leider van protestants verzet werd hij in 1574 op bevel van katholieke koningin Catherine de Médici op een Parijs schavot aan een touw geknoopt.
Niet zo sportief, wel zo dodelijk ...

Homokoppel

Misschien wel de meest besproken en beschreven homoseksuele relatie in Frankrijk begint op 24 september 1871. Op die dag vertrekt het 16-jarige wonderkind en dichter Arthur Rimbaud (rechts) uit zijn gehate geboortestad Charleville naar Parijs. Hij is uitgenodigd door zijn tien jaar oudere grote voorbeeld Paul Verlaine, die vijf jaar eerder opzien baarde met Chanson d’Automne. Nu nog een van de bekendste gedichten in de Franse taal. Een aantal regels werd zelfs gebruikt om de de Franse Maquis in 1944 te laten weten dat de invasie in Normandië op handen was.

Verlaine, als bohémien stevig alcoholist, is nog maar net getrouwd met Mathilde Mauté wanneer de jonge Rimbaud aanbelt. Die eerste ontmoeting krijgt grote gevolgen. De dichters worden verliefd op elkaar, Verlaine verlaat twee jaar later zijn vrouw en het homokoppel vertrekt naar België en Engeland. Ze werken er als leraar Frans, schrijven gedichten en offeren een fors deel van de opbrengst aan Bacchus. Beider drankzucht blijkt de opmaat voor een dramatisch einde van de heftige maar kortstondige relatie.

Begin juli 1873 probeert Verlaine in Brussel onder invloed van absint zijn minnaar te vermoorden. Arthur Rimbaud wordt door een kogel gewond aan de pols, meldt zich bij de politie en uit is de pret. De Franse pers stort zich wellustig op de affaire en het komt tot een proces. Hoewel Rimbaud even later zijn aanklacht intrekt, wordt Verlaine tot twee jaar veroordeeld, mede vanwege zijn seksuele geaardheid. Op 8 augustus, vandaag precies 138 jaar geleden, meldt Paul Verlaine zich onder grote belangstelling bij de gevangenispoort van het Belgische Mons.

Paul Verlaine (links) en Arthur Rimbaud naast hem
Schilderij van Henri Fantin-Latour 1872

* Trailer: het leven van Verlaine en Rimbaud is in 1995 door Agniesza Holland verfilmd in Total Eclipse

Rijp en overrijp

Het warme voorjaar en een relatief natte maand juni, hebben een gunstig effect gehad op de wijnoogst 2011. Kenners verwachten een groter volume dan vorig jaar, maar de kwaliteit van topjaar 2009 zal het net niet halen. Wel kunnen de vignerons minstens twee weken eerder aan de slag dan normaal. De eerste rijpe druiven worden waarschijnlijk al rond 15 augustus binnengehaald.

De start van z'n récolte bepaalt de wijnboer niet zelf. Het syndicat stelt de datum van de eerste pluk vast. Leidraad is een chemische analyse van de druif. Even loeren door de refractometer en je kent de suikerstand. De vigneron mag wel besluiten hoe lang ie de druiven nog wil laten rijpen. Soms zit tussen de vroege witte en de laatste blauwe wel vier tot zes weken.
Ideale rijpheid weet je door het suikergehalte, maar het verlies aan zuren moet ook niet groot zijn. Vakmanschap begint dus in de wijngaard, hoewel een kleine correctie in de gistkelder nog mag.
Superrijpe druiven oogsten heet de vendange tardive. Nodig: een goed jaar, een perfect klimaat, druiven door de zon gestoofd met weinig vocht, veel suiker en geconcentreerde smaakstoffen. Een hoog alcoholpercentage is het resultaat. Duitsers noemen het Spätlese.

Voor de beste dessertwijnen wordt de befaamde pourriture noble toegepast, de edele rotting (boven). Ondermeer bij de perperdure Sauternes (een Chateau d'Yquem koop je niet onder de 100 euro). Het laten rotten doet een schimmel voor je, de Botrytis cinerea. Nodig: nevelige of een beetje vochtige ochtenden, gevolgd door de zon. Dan groeit de schimmel onder de schil en de suiker ontwikkelt zich door vochtverlies. Bij de oogst worden alleen de aangetaste druiven geplukt, soms één voor één. Vandaar de stevige prijzen.

Wil je een puike dessertwijn scoren zonder direct de hypotheek te verhogen? Ga op zoek naar Vin de Paille, een 'strowijn' uit de Jura met de allure van een likeur en fors in de alcohol. Witte en blauwe druiven worden droog en luchtig opgeslagen op riet of stro en pas na Nieuwjaarsdag geperst. Dat gebeurt alleen in mooie jaren, dus het is een schaars drankje.

Rij anders eens door het dorp Arbois in die buurt, ze doen daar mooie dingen in flessen. Zoals de Vin Jaune, een nootachtig slokje van de zeldzame savagnindruif. Moet zes jaar rijpen op Bourgognevaten, maar is dan ook stevig aan de prijs. Proeven kost gelukkig niks.

Hou 't dus maar op de Paille. Kun je wat op de kop tikken, heb je voor iets meer dan tien euro een toffe avond.

Papieren zak

Een week geleden werd bij Metz een nieuw wereldrekord gevestigd toen 343 heteluchtballons tegelijk het luchtruim kozen boven het vliegveld van Chambley-Bussières. Tijdens het 12e Lorraine Mondial Air Ballons, het grootste ballonnenfeestje ter wereld zeggen de Fransen, ging het oude rekord uit het Guinness Book of Records (329 vluchten) in rook op.

Terug naar 1783, toen de broertjes Joseph en Etienne Montgolfier thuis een dichtgeknoopt hemd voor de open haard zagen opbollen. Het idee was geboren. Vader Montgolfier was een rijke papierfabrikant in de Ardeche en de broers gingen met de voorraad van papa aan de slag om hogerop te komen. Op 4 juni van dat jaar lieten ze bij Annonay een papieren zak van 900 vierkante meter, geïmpregneerd met aluin, boven een vuur van wol en stro opbollen. Toen dachten ze nog dat het de rook was die voor het opstijgen zou zorgen. Desondanks werd het een succes. Het gevaarte legde in 10 minuten een afstand van twee kilometer af en omstanders beweerden later dat een hoogte van bijna 2000 meter zou zijn bereikt.

Op 19 september werd de eerste ballonvaart met levende have uitgevoerd in Versailles, in aanwezigheid van koning Louis XVI en Marie Antoinette en een menigte van honderdduizend toeschouwers. In een mand onder de azuurblauwe ballon met een doorsnede van 12 meter kregen een schaap, een eend en een haan de primeur. Acht minuten later maakte een forse windstoot een scheur in het papier en een einde aan de luchtreis van 3,5 kilometer. Het schaap Montauciel overleefde en mocht in retraite in de koninklijke dierentuin.

Al op 15 oktober volgde in Parijs de eerste bemande vlucht met natuurkundige Jean-François Pilâtre de Rozier als heldhaftige pionier. Hij haalde, nog wel aan een touw, een hoogte van 81 meter. Ruim een maand later deed hij het kunstje over zonder touw. De broers vonden het veiliger hun papieren vehikel vanaf de grond in het Bois de Boulogne te volgen...  

Kommer en kwel

De laatste weken is het begrip staatsschuld meer dan de koele zomer 2011 hèt onderwerp op de voorpagina’s. Niks komkommertijd, vooral kommer en kwel. Het woord crisis is niet van de lucht. Gelukkig is er op de Méditerrane campings en terrassen weinig van te merken. Fransen hebben dan ook eeuwenlange ervaring met financiële sores veroorzaakt door hun leiders.

Zoals in de 13e eeuw, toen koning Phillippe le Bel (Filips de Schone) de bodem van zijn schatkist zag opdoemen en zijn immense schulden aan de Orde van de Tempeliers niet kon betalen. Door de organisatie van kruistochten tegen de islam hadden deze ridders een aardig bankimperium opgebouwd en menig Europees vorst stond bij hen in het krijt. Toen het water Philippe tot de lippen steeg, bedacht hij in een één-tweetje met paus Clemens V een buitengewoon afdoende oplossing.

Op vrijdag 13 oktober 1307 (vandaar vrijdag de 13e) liet de koning namelijk alle Tempeliers oppakken, zogenaamd wegens ketterij. Tegelijk regelde de paus dat de hele Orde werd opgeheven. Grootmeester Jacques de Molay eindigde op de brandstapel (boven) en de schuld van de Franse kroon ging daarmee eveneens in rook op.

In 1787 was het ook raak, toen met verder gaande gevolgen. Door mee te doen aan de Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog plus de exorbitante levensstijl van ega Marie Antoinette had Louis XVI zich in de nesten gewerkt. Frankrijk was failliet, want staatsschuld was in die tijd schuld van het hof. Lenen bleek niet meer mogelijk, dus riep de koning voor het eerst in ruim 170 jaar de Staten-Generaal bijeen om een belastingverhoging goed te keuren. Het werd de indirecte aanleiding voor de Franse Revolutie, want onder het motto ‘Geen taxatie zonder representatie’ zette de derde stand de hakken in het zand.



Op 21 januari 1793 stak burger Louis Capet op de toepasselijke Place de la Révolution in Parijs zijn hoofd onder de guillotine, de staatsschuld overlatend aan zijn beulen.
Marie Antoinette verloor haar hoofd voorgoed op 16 oktober van dat jaar.