Dien Bien Phu

Geen Vietnamees restaurant. Wel 57 dagen lang de meest vernederende catastrofe voor het Franse leger in het noorden van wat nu Vietnam heet, maar toen nog een Franse kolonie was. 55 jaar geleden kwamen opstandige communistische Vietminh-strijders via Chinese spionage in het bezit van strategische plannen van het Franse leger. Het resultaat was een aanval op de basis Dien Bien Phu, een paar maanden eerder door parachutisten gevestigd midden in Vietminh gebied. Een vlek met 14.000 Franse soldaten onder bevel van generaal Christian de Castries. Op 13 maart 1954 begon de hel met artillerievuur op het legerkamp en een paar uur later viel al de eerste stelling. De basis met landingsbaan bleek aan vier zijden ingesloten.

De beschietingen die volgden zorgden voor enorme schade, waardoor het tien dagen later vrijwel onmogelijk was om nog met vliegtuigen of helikopters de troepen te bevoorraden. Op 28 maart landde het laatste toestel om gewonden op te halen, maar kon niet meer opstijgen. De Vietminh had inmiddels 45 kilometer loopgraven aangelegd en nog eens 450 kilometer ingegraven en gecamoufleerde verbindingswegen. Ontsnappen was niet meer mogelijk, het door Fransen bezette terrein werd steeds kleiner en bovendien veranderde de moesson de basis in een immense modderpoel waarin het organiseren van dekking onmogelijk werd. Verwachte hulp van de Amerikaanse luchtmacht bleef uit, slechts een elite-eenheid van het Vreemdelingenlegioen wist per parachute Dien Bien Phu te bereiken.

Op 7 mei kwam de finale aanval van Vietminh commandant Vo Nguyen Giap en de basis begaf het om 17.00 uur met een bericht naar het hoofdkwartier in Hanoi: ‘We blazen alles op. Vaarwel’. Zelfs dat mislukte, want een paar minuten later viel de Vietminh de commandopost binnen en werd hun vlag op de bunker geplaatst.

 

Franse commandopost anno nu

Balans: 2293 Franse doden en (volgens Vietnam) 4020 Vietminh strijders. Van de ruim 11.700 andere Franse troepen stierf 71% onderweg naar of in gevangenschap. Slechts 3290 man kwam levend uit de heropvoedingskampen terug in Frankrijk.
Van 7801 man is het lot onbekend. Generaal De Castries stierf in 1991 in zijn Parijse bed.

In juli 1954 verloor Frankrijk bij de Akkoorden van Genève definitief haar kolonie Indochina.

Fnac

De meeste warenhuizen, ook in Frankrijk, hebben een tamelijk saaie geschiedenis. Een kleine winkel op de hoek groeit door puik ondernemerschap uit tot de grootste in dorp of stad. Een tweede filiaal komt al snel en de rest is voorspelbaar. Zo niet de grootste keten van boekhandels annex muziek en elektronische hebbedingetjes Fnac. Voluit Fédération Nationale d'Achat des Cadres, voortgekomen uit een linkse vakbond die in 1954 haar leden met korting huishoudelijke apparaten, textiel- en sportartikelen leverde. Toen nog als verzendhuis, drie jaar later opende Fnac in Parijs voorzichtig een eerste winkel.

Oprichters waren de militante marxistische vakbondsleiders André Essel en Max Théret. De laatste is zelfs enige tijd lijfwacht geweest van de Russische revolutionair Trotzky. Met het succes van de Fnac-formule haalden de marxisten, na opening in ’69 van een tweede winkel op de chique Avenue Wagram, onverwachte financiers als bankier Paribas en verzekeraar UAP binnen.
Daarna ging het snel. Fnac heeft nu 78 grote winkels in 56 Franse steden en 65 verkooppunten in Spanje, België, Portugal, Zwitserland, Italië, Griekenland en buiten Europa in Brazilië en Taiwan. Veel van de verkopen vinden in Frankrijk plaats via de site marchand www.fnac.com. De keten hoort inmiddels bij de absolute boekhandelstop en reikt sinds 2000 jaarlijks de literaire Prix du Roman Fnac uit.

De vakbond is inmiddels buiten beeld geraakt en Fnac maakt nu deel uit van Pinault Printemps Redoute (PPR), waar onder andere ook de Gucci-groep bijhoort. De omzet zal dit jaar waarschijnlijk boven de vijf miljard euro liggen.
De marxisten André en Max, die hun coöperatieve opzet langzaam zagen veranderen in een symbool van kapitalistisch succes, zullen dit niet hebben voorzien. Begin tachtiger jaren hielden beiden het dan ook voor gezien.

Louis XIV terug

De Zonnekoning is terug in Versailles. Vandaag opende in zijn voormalige paleis de expositie Louis XIV, l'homme et le roi, met meer dan 300 bijzondere stukken uit de hele wereld. Voor een deel nog niet eerder te zien in Frankrijk sinds de val van het Ancien Régime.

Tot 7 februari 2010 in het Chateau de Versailles .

Missionarishouding

Lastig iets te achterhalen over het Franse huwelijk in de vroege middeleeuwen, laat staan over de seksuele moraal. Degenen die dat konden opschrijven waren door gelofte niet in de gelegenheid om zelf een echtelijk bed te delen, hoewel in de twaalfde eeuw abdes Heloise en kloosterbroeder Petrus Abaelardus minstens één keer grensoverschrijdend bezig zijn geweest. Dochters van aristocraten trouwden vaak op de leeftijd van 14 of 15 jaar, volksmeisjes met 18 of 19 jaar. Jongens wachtten tot rond 25 of 27 jaar en profiteerden van een dubbele moraal. Zij maakten uitgebreid kennis met de liefde, meisjes werden geacht als maagd te huwen.

Later was het huwelijk vooral iets voor de ouders. Een ‘goed’ huwelijk gaf prestige en meestal financieel voordeel. Je kon er ook makkelijk van af. Onvruchtbaarheid, impotentie of bloedbanden tussen echtgenoten waren redenen voor ontbinding.
Vanaf de late elfde eeuw (Gregoriaanse hervorming) speelt de priester nauwelijks een rol en wordt de trouwring gewisseld op het plein voor de kerk. En dan op naar het feest.

 Dat verandert aan het eind van de Middeleeuwen. De kerk gaat zich weer met de echt bemoeien en de pastoor komt zelfs aan het huwelijksbed om de boel te zegenen. Met als enige opdracht voortplanting, de man boven en verder geen gedoe. Eeuwenlang als missionarishouding gepropageerd door generaties priesters; De term zelf komt van Tahiti waar de kerk ontsteld ontdekte dat het daar anders ging, maar dat terzijde.

Misverstand 1: de droit de seigneur (zoals in de film Braveheart) was niet het recht van een heer te ontmaagden, maar de bruid bij het huwelijksbed te zegenen.
Misverstand 2: in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht (Woody Allen in de film "Alles wat je ooit wilde weten over seks, maar nooit durfde te vragen") is de kuisheidsgordel voor vrouwen een fabel.

1899

110 jaar geleden was het heel bijzonder. Monsieur Barbereau (hier achter het stuur) reed met zijn uitkijk naast zich de monsterrit Bordeaux-Périgueux-Bordeaux (260 km) in de winnende tijd van 4 uur, 46 minuten en 45 seconden.

De Automobile Club de France opende onlangs een nieuwe website met historische opnamen.
Deus ex machina...

Oppidum

Rijdend door Frankrijk zie je soms een bordje met het opschrift Oppidum. Met schoolfrans en zonder klassieke opleiding heb je geen idee waar dat op slaat en tuf je dus vrolijk verder. Toch mis je dan de mogelijkheid om kennis te maken met één van de eerste pogingen van mensen om zich te beschermen tegen gewapend geweld van buiten. Een oppidum (meervoud oppida) is Latijns voor een verhoogde versterking. De allereerste beschrijving dateert van vlak voor de jaartelling, toen de Romeinse veldheer Caesar met een aantal legioenen een tochtje door het Gallische landschap maakte. Zijn komst was niet onopgemerkt gebleven bij de Keltische stammen die hier toen bivakkeerden. Er werden her en der op heuvels simpele burchten aangelegd. Een pallisade van houten palen, een paar wachttorens en onderkomens waar de stam zich bij gevaar kon terugtrekken.

Toch maakten de oppida al veel langer deel uit van het landschap. Al in de vroege oudheid trokken mensen zich terug op veilige plaatsen, vaak bestaande uit niet meer dan de natuur voorhanden had. Sommige van die versterkingen groeiden uit tot complete nederzettingen van soms enkele hectares groot. Behalve de keuze voor een hoogte in het terrein werd ook gezocht naar andere natuurlijke hindernissen voor een mogelijke vijand. Rivieren, meren, steile rotshellingen of ravijnen werden benut als extra verdediging.
Caesar beschrijft zo het omvangrijke oppidum van het huidige Besançon aan de Doubs in de Jura: "omringd door een rivierarm die bijna als een cirkel rond de versterking ligt", nog steeds een voorbeeld van een goed verdedigbare vestingstad. Of die van Bourges "temidden van stromend water en moerassen met slechts één nauwe toegang". Zijn verovering van het oppidum Alesia laat zien dat slechts langdurige belegering van zo'n vesting succes had.

De vroegste oppida zijn vrijwel allemaal verdwenen, omdat de houten constructies niet bestand waren tegen brand of natuurlijk verval. Vanaf de 10e eeuw werden op dezelfde plaatsen vaak fortificaties van steen gebouwd, voorlopers van de grote middeleeuwse kastelen. Toch biedt het landschap nog boeiende voorbeelden van pogingen om zich te verdedigen. Eén van de vroegste en deels bewaarde, een oppidum uit de 5e eeuw voor de jaartelling, kun je zien in Enserune ten oosten van Béziers in de Hérault aan de latere Romeinse Via Domitia.
Vanaf de heuvel met veel archeologische vindplaatsen kijk je uit op het in 1247 drooggelegde meer van Montady.


Neem eens een omweg wanneer je zo'n bordje ziet en keer even terug in de tijd.

Grote chinezen

De hoogste baas van vliegtuigbouwer Airbus in Toulouse lichtte in de Figaro een tipje van de sluier op. Het passagiersvliegtuig van 2020 kan er ongeveer zo uit zien, denkt Fabrice Brégier. CO2 met de helft verlaagd, 50% minder geluid en zelfs 80% minder stikstofoxyde. Per passagier 2 liter brandstof per 100 kilometer, nu is dat het dubbele bij de meeste vliegtuigen.

Nog verder vooruit kijkend denkt Fabrice zelfs aan vluchten buiten de dampkring. Voor 2040 voorspelt hij Parijs-Tokyo in twee uur. En niet voor de elitereiziger alleen, de toekomst blijft voor massa-vervoer.

Grootste concurrent wordt daarbij China, voorspelt hij. Over een jaar of vijf jaar ziet hij de eerste grote Chinezen in de lucht, met als eerste de C 919.

Ben Barka

Op 29 oktober 1965 verdwijnt in Frankrijk de Marokkaanse politicus Mehdi Ben Barka. Fel tegenstander van koning Hassan II die hem heeft verbannen. In Frankrijk lijkt het niet veilig na een aanslag die hij overleeft. Een verkeersongeluk dat in scène is gezet.

Op die dag in oktober wordt hij ontvoerd tegenover de Brasserie Lipp in hartje Parijs. Daarna is hij nooit meer gezien en ontbreekt elk spoor. Geruchten genoeg, waarbij steeds weer de geheime diensten van Frankrijk, Marokko, de CIA én de Israëlische Mossad een rol lijken te spelen. Maar echte dossiers blijven geheim.

Tot deze week schrijver George Fleury, een voormalig marinecommando, beweert een verslag van een politieonderzoek al 25 jaar in handen te hebben. Met daarin de plek waar Ben Barka na de ontvoering is gecremeerd, een woonhuis in Villabé in Essonne. Plus details over twee verdachten, die het klusje geklaard zouden hebben voor 5 miljoen frank. Een fortuin in die jaren.

Wordt ongetwijfeld na 44 jaar weer vervolgd.

Islamitische kunst

Musea zijn tuk op islamitische kunst. Het Louvre heropent volgend jaar de vleugel met kunst van het Arabisch schiereiland, een verbouwing van 86 miljoen euro. Maar je hoeft niet te wachten tot dat klaar is. In het Institut du monde Arabe in Parijs is een deel van de fabelachtige collectie van de Brits-Iraanse miljardair Nasser David Khalili te zien. Verdiend met handel in kunst, onroerend goed en (kennelijk de juiste) investeringen in technologie. Op de lijst van rijkste mensen in het magazine Forbes toch slechts op plek 897...

Hij leverde in Parijs 20.000 objecten af, zowel heilig als profaan. Fragmenten van de oudste korans, handschriften versierd met arabesken, legendarische scènes op zijde met symbolen van het paradijs.

Sieraden uit de schatkamers van Arabische moguls, ceremoniële wapens vol diamant, jade, robijnen en parels, koffers en aardewerk ingelegd met het fijnste goud en zilver. Kenners schatten de waarde van de collectie op ongeveer vijf miljard euro.

Tot en met 14 maart 2010 op nummer 1, Rue des Fosses-Saint-Bernard Paris.

Laser

De hele week te zien boven Parijs. Een laserstraal tussen het Observatoire de Paris en de Tour Montparnasse. Voor wetenschappelijke doeleinden.

Tenez!

Tennis komt uit Engeland, maar het is de vraag of de Britten niet ordinair een kunstje hebben afgekeken van de Fransen. De naam alleen al is 100% Frans en komt van tenez!, de Nederlandse kreet 'houdt de bal'. Aan de andere kant van het Kanaal verbasterd, zoals veel woorden uit deze prachtige taal. Bovendien werd in 1918 in Parijs de internationele federatie voor tennis ITF opgericht, was Roland Garros in 1891 al een open kampioenschap en had koning François I in 1540 reeds een baan laten aanleggen door de Italiaanse ontwerper Sebastiano Serlio die net klaar was met een klusje op Fontainebleau.

tuinen in Blois en rechtsonder de (verdwenen) baan met tribune

Het spelletje heette toen nog Jeu de paumes, in oervorm met de handpalm gespeeld, later met handschoen of primitief racket. In de tuinen van het kasteel van Blois, schoolvoorbeeld van uitbundige renaissance, nodigde de vorst zijn Britse tegenstander Henry III uit voor een koninklijk potje. Korte tijd later had de hele hofhouding in de buitenverblijven aan de Loire ook een eigen baantje en, het moet gezegd, Henry III bleef niet achter en had courts in niet minder dan vier van zijn favoriete paleizen, zoals in het Londense Whitehall.

Geen twijfel bestaat er over de vraag waar het eerst honkbal is gespeeld. Een Amerikaan kan het niet geloven, want sinds 1908 weten de yanks niet beter dan dat hùn Abner Doubleday het spel met de vier honken heeft bedacht. Toch is het daar zo immens geliefde baseball echt komen overwaaien uit Frankrijk. En het was nota bene ook een Amerikaan die dat aantoonde. David Block, gepassioneerd verzamelaar van baseball trivia, kwam oude bronnen tegen waarin sprake is van een vorm van honkbal nog voordat Amerika zelfs maar ontdekt was. De oudste is een Frans manuscript uit 1344, waarin een prent is afgebeeld met monniken en nonnen , een slaghout en vier honken. Hij schreef er een boek over en op de bijbehorende internetsite vraagt hij internautes te helpen zoeken naar nog meer materiaal.

Jeu de boules is voor zover bekend niet door andere landen geclaimd. Het moet een mooi jaar geweest zijn toen het spel met de boules ontstond. Zeker al in de oudheid op méditerrane pleintjes gespeeld. Jaartallen doen er niet toe, ook bij de geboorte zal het oude gezegde gebezigd zijn 'Le jeu n'a pas d'autre sens que lui même'. Regels waren vooral plaatselijk, de ballen van steen of ijzer, in barre tijden desnoods van hout. In 1792 vielen tijdens een toernooi in Marseille met kennelijk bijzonder zware ballen nog 38 doden...

De naam pétanque stamt uit 1910. Tijdens een potje met pastis in La Ciotat bedacht Ernest Pitiot voor zijn rheumatische vriend Jules le Noir dat het makkelijker was met beide voeten tegen elkaar te gaan staan. In het provencaals, de lengo prouvençalo heet dat ped tanca (pieds joints). Vandaar.

Rivières

Soms komt de boze buitenwereld ineens heel dichtbij. Vandaag meldde de krant dat twee van terrorisme verdachte leden van de Baskische ETA zijn opgepakt. Op een half uurtje van het erf, in Rivières in de Gard. In het bezit van handwapens en valse papieren, riepen de agenten die speciaal uit Parijs waren gekomen om de 'strijders' in te rekenen. Met bivakmutsen hebben ze ook de bossen rond het dorp uitgekamd.

Rivières had tot nu toe alleen maar de krant gehaald omdat er in één van de drie kastelen de bijzonder enge film Le 7ème mensonge is opgenomen. De 324 dorpelingen gaan vannacht dus zeker met de luiken dicht te bed.

Er  zijn overigens flessen gevonden met een 'nog niet gedetermineerde vloeistof'. Kan maar zo de millésime 2009 zijn...

Spiderman

Alain Robert, de Franse Spiderman, koos deze week voor een eenvoudig tochtje in Parijs. De 47-jarige klimmer liet zijn oog vallen op de Tour Ariane in de zakenwijk La Défense, slechts 152 meter hoog. En voegde weer een topbeklimming toe aan een onuitputtelijke lijst. In alle werelddelen bedwong hij hoge gebouwen, met in 2004 als record de 508 meter hoge Taipei 101 wolkenkrabber in Taiwan. Toen de hoogste ter wereld, inmiddels ingehaald door de Burj Dubai met 818 meter. Misschien komt die ook nog aan de beurt.

Als alpinist kreeg Alain in 1982 een ernstig ongeluk toen een veiligheidsbinding losschoot. Hij viel van 15 meter hoogte op zijn hoofd en lag vijf dagen met een boel breuken in coma. De dienstdoende geneesheer was weinig optimistisch: ‘Ce garçon pourra plus jamais grimper’, luidde de prognose. De Sécurité Sociale verklaarde hem 60% invalide en het leek gedaan met het betere klimwerk.

Een jaar later hing hij echter weer in de touwen en in de negentiger jaren heeft hij zijn specialiteit gevonden: gebouwen bedwingen, het liefst onaangekondigd. Zodat in de meeste gevallen de plaatselijk veldwachter hem boven staat op te wachten.Vorig jaar gaf hij zijn bijzondere prestaties een thema mee en vroeg om aandacht voor het klimaatprobleem. ‘We hebben minder dan 100 maanden voordat ons klimaat het punt bereikt waarop we niet meer terug kunnen. Urgenter kan het niet zijn. De opwarming van de aarde zorgt nu al elke week voor meer slachtoffers dan 9/11’ was zijn waarschuwing. 

Meer foto’s op alainrobert.com.
Filmpje

Beetje Frans

De grote drie. Renault, Peugeot en Citroën. Het zijn de laatst overgebleven Franse automerken die trachten te overleven in een almaar dunner wordende markt. Fusies aan de lopende band, teruglopende omzetten, steeds zwaardere eisen van overheden en als toetje een economische crisis. Peugeot en Citroën wonen al een tijdje samen en Renault (sinds 2000 geen staatsbedrijf meer) gaat vreemd met Nissan uit Japan.

Panhard 1889

Na een voorzichtig begin in België (jawel) en Duitsland, wordt in 1889 ook het eerste Franse rijtuig met benzinemotor gebouwd door Panhard et Levassor. Het vehikel heet automobile en die naam heeft het niet alleen 120 jaar uitgehouden, maar is wereldwijd overgenomen. Twee jaar later sleutelt fietsenmaker Armand Peugeot een motor van Daimler op een chassis en dan gaat het razendsnel. Er komen honderden bedrijfjes van de grond waar stoomauto's, elektrische auto's en brandstofauto’s worden gebouwd. Soms maar één per jaar. Rond de eeuwwisseling zijn er alleen in de Elzas meer dan duizend fabriekjes.

De industriële schaalvergroting na Wereldoorlog II zorgt ervoor dat veel van de merken verdwijnen of worden opgekocht door de grote spelers. Ook het oude Panhard wordt in 1955 door Citroën overgenomen. In de jaren er na verdwijnen beroemde namen als Talbot, Simca, Alpine, René Bonnet (Matra), Ligier en Delahaye voorgoed van het toneel. De grote drie blijven over, met hier en daar nog een klein atelier waar meestal handgemaakte sportwagens uit de werkplaats rollen.

In 1956 sluit in Molsheim, ook Elzas, een wereldbekende autofabriek met een Italiaanse naam na 47 jaar de poort. Zeven jaar later wordt de merknaam verkocht aan het van oorsprong Spaanse Hispano-Suiza en lijkt het doek definitief te vallen. Tot in 1987 een Italiaanse fan het merk terugkoopt en in Tirol de productie weer aanloopt. Tien jaar later is het geld op en krijgt Volkswagen voor een prik het merk in de schoot geworpen. En een klein wondertje geschiedt. Misschien als verlate ‘Wiedergutmachung’ wordt door de bazen in Wolfsburg het merk weer tot leven gewekt in een gloednieuwe vestiging in ... hetzelfde Molsheim. Met op de gevel de naam die in 1909 aan de wieg stond van misschien wel de mooiste sportwagen ooit: Bugatti.

En geheel in de geest van stichter Ettore Bugatti worden daar weer heel mooie dingen gemaakt.

Bugatti EB 16.4. Veyron “Pur Sang” 2009

Toch een beetje Frans…

Lachende koe

Vraag een Fransman wie Benjamin Rabier was en je wordt doorgaans onbegrijpend aangestaard. Toch is één creatie uit het werk van de in 1939 overleden illustrator en decorontwerper zeventig jaar na zijn dood nog steeds dagelijks te zien. In het schap bij de supermarché, om precies te zijn in de kouwe hoek bij de fromages. Rabier kreeg het namelijk voor elkaar een koe te laten lachen. Het beeldmerk dat daaruit ontstond is nu bij 87% van de Fransen spontaan bekend.

Dat was precies wat zijn opdrachtgever, Léon Bel uit de Jura en telg uit een Zwitsers kaasgeslacht, nodig had om zijn gesmolten kaas aan de man te brengen. Rabier had naam gemaakt als striptekenaar en liet dieren vaak de hoofdrol vervullen. La Vache Qui Rit, een koe met een kop vol menselijke trekken, ontsproot in 1921 aan zijn tekenstift en tooit sindsdien de producten van de derde grote kaasmaker van Frankrijk. Een deel van het Franse culturele erfgoed, zoals een reclamebureau in 1955 bedacht.

De lachende koe heeft in de loop der jaren af en toe een kleine facelift gekregen, maar de versie 2009 is nog erg authentiek.

Foutje...

Vannacht, plaatselijke tijd 01.00 uur. Twee kleine bootjes met Somalische kapers, bewapend met Kalashnikovs. Op zo’n 250 mijl uit de kust van hun rommelige thuisland, op weg naar een nieuwe vette buit. In de duisternis ontwaren ze een vrachtschip en openen zoals gebruikelijk het vuur.


Te laat ontdekken ze hun vergissing. Het blijkt het Franse commandoschip La Somme te zijn, ingezet om juist op kapers te jagen. Na de achtervolging bleek toch één bootje ontkomen. In het andere worden vijf man ontdekt, wapens en andere spullen overboord gezet om meer snelheid te krijgen.

Voorlopig dus achter Frans slot en grendel. Met zo’n verhaal kun je trouwens beter niet thuis komen…

Bloot

De Amerikaanse beeldend kunstenaar Spencer Tunick deed ’t voor de eerste keer in 1986, toen hij in Londen een foto maakte van een naakte jonge vrouw in een bushokje. Nu is hij uitsluitend tevreden met massaal bloot. Op alle continenten probeert hij zoveel mogelijk mensen uit de kleren te krijgen voor een ‘installatie’.

In juni 2007 deed hij ook Amsterdam aan: 2.000 blote Amsterdammers in een parkeergarage aan de Marnixstraat, 250 naakte mannen bij een nabijgelegen benzinestation, evenveel blote meiden op de fiets op de Lijnbaansgracht en nog wat loslopend ontkleed volk op de Leliegracht.
Record tot nog toe: 18.000 bloterikken op een plein in Mexico-City.

Eergisteren ging het iets rustiger toe in een Bourgondische wijngaard. Op verzoek van Greenpeace kreeg Tunick een paar honderd liefhebbers poedeltje tussen de vignes bij Pouilly-Fuissé. Volgens de milieuorganisatie heeft de opwarming van de aarde ook grote gevolgen voor de wijnproductie.

Dus allemaal nog snel even een flesje gescoord. Maar waar laat je de kurkentrekker...

Neanderthal

2010 wordt het jaar van een wel heel bijzonder docudrama van de Franse filmer Jacques Malaterre, die daarvoor met bijna 170 acteurs en figuranten over de hele wereld trok. Mannen en vrouwen die werden geselecteerd om te overleven in barre omstandigheden. Geen riante studio’s of tropische stranden. Wel grotten ver weg van de beschaving, duizelingwekkende ravijnen, sneeuwvlaktes bij –30 graden. Als kleding een dunne dierenhuid en soms helemaal niets. Uren moeten staan om door grimeurs te worden veranderd in een Neanderthaler van 30.000 jaar geleden. Daarna op een sneeuwscooter naar de plek waar het moest gebeuren.

Bij de selectie werden de acteurs gewaarschuwd. “Je doet dit niet voor je eigen ego. Ik beloof je de hel en zelfs je eigen moeder zal je straks in de bioscoop niet herkennen,” waarschuwde Malaterre. Lange draaidagen in de Camargue temidden van duizenden muggen, op toendra’s in Oekraïne of besneeuwde hoogvlaktes van de Vercors of het Massif Central. Opnames waarbij vers vlees moest worden gegeten, desnoods twintig keer over voordat het er goed opstond. De acteurs waren soms zo uitgeput dat ze in hun caravan in slaap vielen met hun masker van latex en siliconen nog op.

Jacques Malaterre maakte eerder al bekroonde films over de prehistorie. Om het zo realistisch mogelijk vast te leggen werden de spelers getraind om menselijke gebaren af te leren. Films van apen werden als voorbeeld gebruikt. Acteur Craig Morris verbleef als voorbereiding zelfs een week in een kooi met bavianen. In de film zelf spelen dieren een belangrijke rol. Bisons, wolven, paarden en beren. Bijzonder was de zwaarste medewerker: een ijsbeer van 360 kilo en 2,20 m lang, de enige ter wereld die getraind is om voor camera te werken voor 30 pond zalm per dag.


AO, le dernier Neandertal gaat op 31 maart 2010 in première. Malaterre belooft beelden “echter dan echt”.

Graatmager

Dit weekend liepen in Parijs als vanouds weer graatmagere meisjes te koop met de nieuwe uitmonstering voor herfst en winter.
Ze zien er niet uit en je vraagt je af hoe 't komt dat vrouwen hierdoor worden getriggerd om die spulletje ook aan te schaffen.
Kennelijk werkt het wel zo en blijven modehuizen breekbare kinderen kweken die zich uithongeren voor een half uurtje glorie op een catwalk.
Beetje bah eigenlijk...

Occitan

In ons deel van Frankrijk is het met schoolfrans + Université Populaire niet makkelijk je te verstaan met autochtone bewoners. Maar ook de buren uit Parijs hebben er moeite mee. Vanouds spreekt men hier het occitan of langue d’oc. Een romaanse taal, voortgekomen uit het volkslatijn of latin vulgaire. Je hoort het in heel Zuid-Frankrijk, Monaco, de Italiaanse Vallées Occitanes en het Spaanse Val d’Aran.
Cultureel en taalkundig wordt dit gebied daarom l’Occitanie genoemd (met een eigen vlag!). Bovendien hoor je elders in Spanje en Italië door migratie op enkele plekken ook occitan. En niet te vergeten over de oceaan. In Zuid-Amerika, maar zelfs in de VS kom je het tegen. Bijvoorbeeld in Montpelier (Idaho) en Valdese (N-Carolina) en in voormalig Frans gebied Louisiana. Daar, in de regio Baton Rouge, hebben ze ’t over cajun occitan. Bronnen zijn niet helder over het aantal mensen dat de taal gebruikt, maar met 10 miljoen zit je aardig goed.

In het oorspronkelijke gebied hoor je een grote verscheidenheid aan dialecten en accenten. Zonder dat dit voor de Occitaines zelf veel problemen oplevert. Des te meer voor de vreemdeling. Gewend aan de tongval in ons dorp toeteren je oren wanneer je 100 km verder in de Provence komt. Schrijver Frédéric Mistral, Nobelprijswinnaar 1906, heeft met zijn boeken en verhalen over de Provence enorm bijgedragen aan de populariteit van het occitan. Dat zorgde er ook voor dat de taal vooral provençal wordt genoemd. Engelstaligen hebben het nooit over occitan, maar scharen zich achter Mistral. Die ging zelfs zover dat hij zijn naam ook vertaalde: Frederi Mistrau.

De Florentijnse dichter-schrijver Dante Alighieri gebruikte rond 1290 voor het eerst de term lingua occitana. In de 13e en 14e eeuw heet ’t ook lenga romana, limousin, mondin (of raimondin) en gascon en later catalan en provençal. Linga occitana wordt uiteindelijk langue d’oc, waaraan ook een hele regio de naam ontleent.

Occitan leeft en heeft een rijke culturele traditie. Al in 1756 verschijnt de eerste Dictionaire languedocien-français door Abbé de Sauvages uit Alès. In 1804 volgt Les Troubadours van Fabre d’Olivet met 13e eeuwse gedichten, het eerste boek in occitan. Vele zouden volgen, maar een taal brengt sommigen ook op andere gedachten. Dus werd in 1959 de Parti Nationaliste Occitan (PNO) opgericht. Ontevredenheid over achterstelling van de taal was aanleiding en duurt voort. In Italië en Spanje is het occitan wel als nationale taal erkend, Parijs blijft ’t er moeilijk mee hebben. Regelmatig wordt daarom in zuidelijke streken gedemonstreerd voor erkenning van langue d'oc (foto maart 2007-Béziers).

Au revèire e à deman!

Nuit Blanche

Mocht je dit toevallig in je tuin zien de komende dagen, dan weet je dat de Canadese kunstenaar Michel de Broin langs is geweest. Net als in de Parijse Jardin du Luxembourg, waar hij de grootste spiegelbol ter wereld heeft opgehangen. Een magische draaikolk van licht zal morgennacht park en Quartier Latin uit de slaap houden.

Alles in het kader van de Nuit Blanche, een spektakel dat drie Parijse wijken een nacht lang met moderne kunst confronteert. De Franse hoofdstad had in 2002 de primeur, maar wordt inmiddels wereldwijd nageaapt, in juni van dit jaar ook door Amsterdam.

Meer witte nacht in Buttes-Chaumont en Châtelet-Le Marais. Direct na zonsondergang barst 't los en overal mag je voor nada niks genieten. Bijvoorbeeld een nachtelijk potje voetbal op de Place de la Bataille de Stalingrad. Ideetje van de Zuidamerikaanse Priscilla Monge. Om vast te wennen aan het olympische Rio.

Gat van Blandas

Misschien al 5000 jaar lang staan deze stenen in het ruige kalkstenen landschap van de causse bij het dorpje Blandas (hemelsbreed pakweg een kilometer of 40 noordwest van Montpellier). Net als de ontelbare menhirs in het zuiden van Bretagne gaven ook deze prehistorische overblijfselen hun echte betekenis niet prijs. Eerder dit jaar ontdekten speleologen echter dat één van de rechtopstaande rotsblokken tekens bevatte. Bij nader onderzoek bleek de steen als afsluiting te dienen van een onderaardse grot, die 5000 jaar geleden door de bewoners is verlaten.

De ontdekking van deze woonplek uit het late neolithicum (de jonge steentijd die zo'n 11.000 jaar geleden begon) blijkt een ware sensatie te zijn. De ruimte is na vertrek van de bewoners en de afsluiting met de steen namelijk nooit meer betreden. Een goudmijn voor archeologen, ook al omdat op de wanden systematische tekens zijn ontdekt. Morgen organiseert de trotse Direction Régionale des Affaires Culturelles van de Languedoc-Roussillon dan ook een bijeenkomst in Blandas om het grote nieuws wereldkundig te maken.

De 126 inwoners van het dorp zullen de commotie met gemengde gevoelens gadeslaan. Natuurlijk zijn er plots ruime mogelijkheden om een belegde baguette te gaan verdienen aan de nakende stroom toeristen. Maar met de rust is het ook gedaan, al was men met het uitzichtpunt op het Cirque de Navacelles al wat gewend. Maar een grot, en dan nog een heel bijzondere? Wat dat betekent weten ze in Lascaux in de Dordogne. Eén grote toeristenfuik en daar wil je niet wonen.

Misschien zetten de Blandassiens zelf ook ooit een steen rechtop en laten de boel de boel...