Ambroise Paré

Wanneer je als soldaat in de 16e eeuw de pech had door een kogel te worden getroffen, bleef er weinig meer over dan veel bidden of hopen op een chirurgijn die iets meer in zijn bagage had dan de gebruikelijke kokende olie om op barbaarse wijze de wond uit te branden, nadat het projectiel met niet nader omschreven hulpmiddelen en onder ongetwijfeld oorverdovend gebrul was verwijderd.
Of je moest geluk hebben om Ambroise Paré in de buurt te hebben. Een genezerik die in 1536 legerarts was geworden en vanaf dat moment uitbundig op de Franse slagvelden mocht experimenteren.

Dat leidde een aantal jaren later tot een baanbrekend stukje wetenschap in de Méthode de traiter les playes faictes par hacquebutes etc., waarin hij zijn simpele maar doeltreffende manier beschreef om met verbandmiddelen en zelf ontwikkelde medicamenten succesvol de boel te genezen. Bovendien had hij een minder pijnlijke manier bedacht om het getergde soldatenlijf van overtollige metaalresten te ontdoen en scoorde veel lof met het dichtbinden van bloedvaten bij amputaties in plaats van het dichtbranden met de gloeiende pook. Het is geen prettig verhaal, maat het moet even.

Dat Ambroise pijlsnel carrière maakte laat zich raden. Koning Henri II haalde hem naar het hof en met de titel docteur en chirurgie was zijn kostje gekocht. Hij verdiepte zich in serieuze kwalen, schreef nieuwe boeken over enge ziekten en anatomie en werd beroemd met kunstledematen en oplossingen voor dagelijks ongemak als bedplassen en de pest, om maar twee uitersten te vermelden.
Zijn wetenschappelijke methodes maakten voorgoed de middeleeuwse slagers en kwakzalvers brodeloos, waarvan de meesten zich nog bedienden van duizend jaar oude geschriften van antieke Grieken en andere hooggeleerde geesten.

Helaas kon Paré niets meer betekenen voor zijn broodheer
Henri II toen die tijdens een toernooi het hoofd liet doorboren door een lans, noch lukte het hem diens opvolger François II van een hardnekkige tuberculose te genezen.
Desondanks ging ook de volgende vorst Charles IX met hem in zee, helaas al op 24-jarige leeftijd met hetzelfde gevolg.
Ook zijn vierde koning Henri III verging het niet veel beter. Die werd in augustus 1589 neergestoken en bleef voor lijk achter.

Anderhalf jaar later legde Ambroise Paré zelf het loodje. Gewoon in bed, in Parijs.

Le Bourget

De vorige week gehouden luchtvaartshow op het oude Parijse vliegveld Le Bourget vierde tegelijk het 100-jarig bestaan van deze etalage van alles wat op wonderbaarlijke wijze het luchtruim pleegt te kiezen. In 1909 waren het Louis Blériot, Louis-Charles Breguet en Gabriel Voisin, luchtvaartpioniers van het eerste uur, die de Salon de la Locomotion Aérienne organiseerden in het Grand Palais in Parijs. Tot 1949 zou het de vaste stek blijven voor de Salon.

De eerste buitenlandse vliegtuigbouwers trokken in 1924 naar Parijs, maar het duurde vreemd genoeg tot 1949 voordat op het vliegveld Orly de eerste vliegdemonstraties werden gehouden. Vier jaar later verhuisde de tentoonstelling definitief naar Le Bourget en groeide sindsdien uit tot het belangrijkste podium voor innovaties en technische hoogstandjes. Niet alleen in de luchtvaart, maar ook al tientallen jaren op het gebied van ruimtevaart.

Le Bourget vierde de 100e verjaardag met een demonstratie in de lucht van 30 historische vliegtuigen uit de jaren 1909 tot 1970, afkomstig uit Frankrijk, Europa en de VS. Daaronder de nog steeds verbazingwekkende Blériot XI.

Minder exposanten en bezoekers, geen echte primeurs en een crisis die hard toeslaat in de luchtvaart. Weinig reden dus voor opgeruimde gezichten. Hoogtepunt was wel de terugkeer van de Patrouille de France, het stuntteam van het Armée de l'Air. Na lange tijd weer aanwezig op de show. En natuurlijk was hij er ook als de kippen bij...

Volgende rendez-vous: juni 2011.

50

Jeannie Longo is gisteren in de Bretonse havenplaats Saint-Brieuc Frans kampioene tijdrijden geworden. Voor de tiende keer, want veertien jaar geleden deed ze dat kunstje ook al. Een sportvrouw pur-sang, die in oktober 51 jaar wordt.
In Annecy geboren en gestart op de atletiekbaan (titels bij discus en cross), daarna op ski's in de omringende Alpen (6 kampioenschappen). Pas in 1979 kwamen de grote successen bij het wielrennen. Na gisteren 70 nationale en internationale titels, met als uitschieters een gouden olympische plak in 1996, 5 wereldtitels op de weg, 4 maal wereldkampioen tijdrijden en 3 keer op de achtervolging baan.

Jarenlang kwelgeest van de Brabantse Leontien van Moorsel in de Tour de France Féminin die ze drie keer won. Tussendoor nog 38 wereldrecords en een ellenlange erelijst met 1071 overwinningen.
Zaterdag fietst ze nog even mee voor de titel op de weg. Ze beloofde haar concurrenten het daarna iets rustiger aan te gaan doen...

Ontmoeting

Gisteren op het heilige groen van Wimbledon.
Franse tennisser landt op Brits ballenmeisje en moet duizelig het toernooi verlaten.
Meisje plots wereldbekend. Erin Lorencin, 15 jaar, van de Graveney School in South London.
Je weet wel, waar alle 15-jarige meisjes eruitzien om even op te vallen.
Heet trouwens in het Engels heel voorspelbaar ballgirl.
In het Frans ramasseuse.
Mooie taal toch.

Lijf

Het menselijk lichaam is in Frankrijk een niet te onderschatten object. Vóór de bestorming van de Bastille behoorde je lijf aan God en de koning, in die volgorde. Maar omdat de koning een soort plaatsvervanger op aarde was, werd de goddelijke macht voor het gemak ook maar door de familie Capet of in hun naam uitgeoefend. Misdaden en vergrijpen werden op koninklijk bevel op niet mis te verstane wijze afgestraft. De top was voorbehouden aan de bijl, exclusief voor de adel. Minstens twee sterren kregen de galg en de brandstapel, vierendelen was voor de struikrovers. Bij lichtere overtreding (vergelijkbaar met 20 km te snel rijden) was het al gauw afhakken van een lichaamsdeel of een tatoeage met een gloeiend ijzer. Een veldwachter uitschelden kon je een tong kosten en aan de dochter van de buren zitten werd gevierd met de populaire openbare castratie. Een dagje schandpaal bij verkeerd parkeren of een vergeten APK-keuring .

De religieuze en koninklijke wetten regelden volstrekt helder wat ze allemaal met jouw lichaam mochten doen. Het tarief van de beul was transparant, zoals dat tegenwoordig heet, en diens beroep een begerenswaardige positie die vaak van vader op zoon overging. Homoseksualiteit of abortus betekende doodstraf. Zelfmoord werd postuum bestraft doordat het overschot voor de honden werd gegooid.
De dienaren van de koning gebruikten martelen en folteren officieel als instrument voor ondervraging. De kerk keurde dat goed met als argument dat God de onschuldigen vanzelf de pijn zou besparen. Lijfstraffen waren gewoongoed. In het leger en de marine de zweep, stokslagen of kielhalen. Op school de karwats of de roede.

Tijdens de revolutie werd nog enige tijd dankbaar naar de vertrouwde gebruiken teruggegrepen om oude vetes te beslechten, maar vooral om de voormalige adel letterlijk een kopje kleiner te maken. Om toch de vooruitgang te vieren werd daarvoor een moderne methode gebruikt. Vrijwel dagelijks werden Parijse pleinen gebruikt als openluchttheater om afscheid te nemen van het ancien régime.
Met Louis XVI en zijn gehate Oostenrijkse gade Marie Antoinette voorop lieten naar ruwe schatting 40.000 adellijke volgelingen en andere anti-revolutionairen het leven onder de 'humane' uitvinding van dokter Joseph Ignace Guillotin.

Bizar detail: de koning zelf had, als verstokte bricoleur, een verbetering aan het moordtuig laten uitvoeren, waardoor de valbijl maar een halve seconde nodig had. Voor de morrende toeschouwers mocht het allemaal best wat langer duren...

Président soleil

Hij koos gisteren de meest onrepublikeinse locatie om als baas van Frankrijk voor het eerst in 136 jaar de plenaire vergadering van senaat en kamer toe te spreken. Het pretentieuze Palais de Versailles, het buitensporige onderkomen van Zonnekoning Louis XIV. De Franse pers liet dan ook niet na Sarkozy van de titel président soleil te voorzien.

In de discussie van de laatste weken over de oprukkende burka in de Franse steden, waarover politici en media zich vooral erg voorzichtig uitlaten, heeft de president in Versailles de knuppel in het islamitisch hoenderhok gedeponeerd. Sarkozy liet geen spaan ruimte voor keuze. De burka is geen religieus probleem, het gaat om vrijheid en waardigheid van de vrouw. Het is een signaal van onderwerping, van vernedering en dus niet welkom in zijn republiek.

"Le problème de la burqa n'est pas une problème religieux, c'est un problème de liberté, de dignité de la femme. Ce n'est pas un signe religieux, c'est un signe d'asservissement, d'abaissement. La burqa ne sera pas la bienvenue dans notre République française."


Met deze stevige uitspraak konden de geachte afgevaardigden weer naar huis. Nu de boodschap nog even vertalen naar de banlieus...

Moutarde

Op de vraag waar Abraham nu werkelijk de mosterd haalde lijkt het antwoord nauwelijks van belang. Weten van de hoed en de rand, daar draait ’t om. In het oud-Frans bestaat iets dergelijks: Qui a couché en l'hospital, il sçait bien de quels draps on y use.
Mosterd is sinds de oudheid een tamelijk gewoon product, makkelijk te maken en eeuwenlang een favoriete smaakmaker. Overal te koop en je hoefde niet bij Abraham te rade. Je verbouwde voor eigen gebruik een veldje mosterzaad, oogstte de zaaddozen en na het malen nog wat azijn, zout en kruiden erbij. De enzymen deden de rest.

Van de eindeloze rij verschillende mosterdsoorten is die uit Dijon niet ten onrechte de bekendste. Moutarde de Dijon is, zoals veel culinaire specialiteiten hier, door de Franse wet beschermd. De stad van de Bourgondische hertogen heeft al sinds de dertiende eeuw een mosterdmonopolie en nog steeds worden er de zwarte mosterdzaadjes in water geweekt tot ze opzwellen (mouten). De vliesjes die om de zaadjes heen zitten barsten en worden verwijderd door het mengsel te zeven. Daarna worden de zaadkerntjes met nog niet vergist druivensap (most) tot een gladde pasta gemalen. Voila!

Er is mosterd en er is Maille, een gevleugelde uitspraak onder chefs. In 1720 maakte Antoine Maille in Marseille voor de eerste keer naam door het brouwen van azijn als middel tegen de pest die toen huis hield in het zuiden. Met die ervaring en de eerste verdiensten start hij in 1747 een azijn- en mosterdhandel in de Parijse rue Saint André des Arts in het Quartier Latin. Vandaaruit verspreidt zijn roem zich over de hele wereld en wordt hij als moutardier-vinaigrier kind aan huis bij de vorstenhuizen van Oostenrijk-Hongarije, Frankrijk en Rusland. Na zijn dood neemt in 1828 zijn zoon de winkel over en tot vandaag is de naam Maille een garantie voor topkwaliteit. Zelfs in Amerikaanse reisgidsen zie je foto’s van de Parijse boutique op nummer 6 aan de Place Madeleine, waar de yanks hun portie moutarde kunnen scoren.


Wel mosterd met een NL-bijsmaakje. Unilever nam in 1999 Maille over, kondigde in 2007 aan weer van het merk af te willen en sloot vorig jaar de fabriek in Dijon, tot uitermate groot verdriet van tout la France culinaire. Precies 100 jaar na de start. Geen gevoel voor historie, mag je zeggen.
Daarover zeuren is mosterd na de maaltijd……

Chanson Française

In 120 landen wereldwijd is het vandaag weer feest van de muziek. Maar Europa loopt daarbij flink achter met slechts 16 deelnemers. Voor de 28e keer echter prominent aanwezig in de lijst is Frankrijk, waar dit weekend vrijwel geen plek is te vinden zonder muziek. Niet zo verwonderlijk, want radiozender France Musique haakte al in 1976 direct in op het initiatief van de Amerikaanse klassieke musicus Joel Cohen voor een World Music Day.

Onder de socialistische cultuurminister Jack Lang werd 21 juni, dag van de zonnewende, vaste datum voor het Fête de la Musique. In alle soorten, voor elk publiek en bovenal gratis. Van barok tot hip hop, van harmonie tot zouk en alles wat verder nog geluid kan maken.

Thema voor 2009 is 50 ans de Chanson Française. Voor een Top 100 uit vier Franstalige landen kun je dan naar deze site, inclusief teksten.
Met een Belg op nummer één: Jacques Brel met het al 47 jaar onverwoestbare Ne me quitte pas.


Overigens een Russische site waarop teksten van 27.000 chansons. Iets wat in Frankrijk door uitgevers met steeds meer succes wordt geblokkeerd, maar ver weg nog altijd kan.
Vive le web...

Koninklijk

Op terugreis uit NL naar de Gard ligt een stop in Bourges niet echt voor de hand. Toch is een omweg zeer de moeite waard, al was het alleen maar omdat je de hoofdstad van het departement Cher bepaald koninklijk mag noemen. Niet omdat al in 1137 Louis VII er als koning werd gekroond en Charles VII er noodgedwongen onderkomen zocht toen Engelsen zich in de 15e eeuw meester maakten van Parijs. Het is vooral de uitstraling van de stad, met een veelheid aan majestueuze gebouwen, één der mooiste kathedralen van het land (de Saint-Etienne uit 1195) en een historie van groootsheid die zichtbaar aanwezig is.

Bourges kende z'n grand siècle tussen 1360 en 1461 als standplaats van hertog Jean de Berry, een koninklijke prins uit het huis Valois.
In die tijd begon ook de roem van koopman/diplomaat Jacques Coeur (alom tegenwoordig als toeristische attractie), waarvan het vermeende geboortehuis inmiddels tot Engelse pub is verbouwd. Het staat in het middeleeuwse deel van de stad, die in het noorden grenst aan een uniek moerasgebied.

Les Marais de Bourges, sinds 2003 natuurmonument en je waant je in Giethoorn, een paar honderd meter van het levendige hart van een Franse stad. Vanouds groentetuin van de stedelingen, die er tegenwoordig een optrekje hebben voor een paar rustige uren zomeravond of een weekendje vissen.

Cultureel hoogtepunt het jaarlijke zesdaagse muziekfestival Printemps de Bourges. Ruim dertig jaar oud, mateloos populair bij elke nieuwe generatie, bezoekers uit heel Europa en een springplank voor nationale en internationale artiesten.
Van Les Frères Jacques in 1976 tot Tryo dit jaar.

Sport

Soms ontstaat een nieuwe tak van sport geheel spontaan, zomaar op een donkere zaterdagavond aan het andere (voor ons onderste) eind van de wereld.

In de baan twee atleten. De één viert een feestje omdat zijn landgenoten zojuist een potje rugby hebben gewonnen. De tegenstander wordt betaald om feestjes te verstoren.
De uitslag? De vlaggendrager wordt natuurlijk vakkundig met een perfecte tackle gevloerd, maar zal ongetwijfeld in zijn euforie nog vele uren prettig gestoord blijven.
Nieuw-Zeeland - Frankrijk werd 22-27. Vandaar.

Marché d'Uzès

Uzès is de oude zetel van het voormalige onafhankelijke Duché d'Uzès. De hertogen bivakkeerden er in het fraaie paleis, dat voor een deel is te bezichtigen. Vanaf de Tour heb je een prachtig uitzicht over het omringende landschap. Daar moet de locale vorst menigmaal de blik hebben geworpen op zijn uitgestrekte bezit, nu grotendeels bedekt met wijngaarden. Iets lager zie je dan het onderkomen van de bisschop. Meestal broer, neef of aangetrouwde van de hertog, zodat alles rustig binnen de familie bleef.

Wat je net niet ziet is het wellicht meest gefotografeerde marktpleintje van Frankrijk. Elke woensdag en zaterdag is het daar raak. Van heinde en nog verder komen handelaren met hun nering. De plaatselijke winkelier doet er een schepje bovenop en stalt de waar uit op stoep en terras. Daartussendoor pogen kasteleins elke vrije vierkante meter te vullen met piepkleine tafeltjes en dito stoeltjes. Net genoeg ruimte voor een petit café, een ballon met oesters, een pression.


Al heel vroeg komen de Uzétiens zelf even snel het mandje vullen met verse waar. Want zo rond een uur of tien begint de chaos. Morgen ongetwijfeld ook. Prachtig weer, de vakanties begonnen. Duizenden zoeken via schaarse parkeerplaatsen en smalle straatjes hun weg naar het pleintje. Opgehouden door muzikanten en ambulante handelaartjes bereiken ze schuifelend de eerste kramen. Op een doorsnee zomerse zaterdag kost het zeker een uur om de honderd meter markt te nemen. Dan nog is het niet gelukt om bij alle koopwaar te geraken. Om je heen vooral veel Engels, hoewel de uitbreiding van de EU naar het oosten significant waarneembaar is.

Aan de kraam kun je overigens met wat Engels wel terecht. In de winkels trouwens ook. Al een paar jaar heeft de Université Populaire een cursus Engels voor middenstanders op het programma. Dat moet wel. Want een Britse klant die een baguette of camembert probeert te scoren leidt al snel tot Angelsaksische frustratie en Frans onbegrip.

Je moet het een keer zien, al is 't maar met dit klikje.

Mistral

Hij komt door het Rhônedal en leeft meestal slechts een dag of vier. Eekhoorns waaien uit de bomen en de poes is blij dat ie de keukendeur haalt. Niet te verwarren met de tramontane. Die komt uit de bergen. Hoewel je als niet kenner het verschil nauwelijks proeft. Storm blijft storm, welk etiket je er ook op plakt.

Romeinen noemden deze wind magistralis (meesterlijk) omdat ze er flink ontzag voor hadden. Hij wordt veroorzaakt door de geografische omstandigheden in ons gebied. Koude lucht wordt door een hogedrukgebied west van Frankrijk naar het zuiden gevoerd via het relatief smalle Rhônedal. Vanaf de Franse Alpen en de hellingen van het Massif Central wordt nog extra koude lucht aangezogen. Al die lucht moet door de smalle doorgang. Gevolg een versnellende beweging. Vergelijk het met een tunnel waar de wind in waait. Voorbij Lyon staan alle bomen een beetje naar het zuiden gebogen.

De koude lucht zorgt boven het warme zeewater van de Golf van Genua voor een depressie, waardoor de hele boel nog een keer versneld wordt. De mistral kan dan erg heftig worden. De wind bereikt tussen Saint Tropez en de Camargue via de delta van de Rhône de Méditerranée. Het effect is merkbaar tot Corsica en het noorden van Sardinië. Tot soms 100 km uit de kust kan het ook in het westen in de Golfe du Lion aardig spoken.

Mistral heb je het hele jaar, maar de piek ligt meestal tussen november en april. Er is dan 30% kans op windkracht 6 of meer. Die kans daalt naar 18% in de zomer. De wind kan aanwakkeren tot zware storm, windkracht 10, en uitschieters met orkaankracht. Op de Mont Ventoux zijn snelheden gemeten boven 200 km per uur. Bij lage temperaturen in de winter is het zelfs bij volle zon verdomd onplezierig en verlang je soms, heel even, naar zo'n mooie rustige Hollandse vriesdag. Hoewel, die kennen ze daar nauwelijks meer. Bovendien is het tijdens de mistral in Nederland ook vaak koud en guur.

Positief: de mistral is droog en bijna altijd zonnig. Na het geweld is het zicht eindeloos en de natuur schoongewaaid. De wind heeft vocht en vuil meegenomen. Luchtvervuiling boven steden en industrie is zelfs aanzienlijk verminderd. Vandaar de bijnaam mange-fange, de vuilvreter.

Er gaan veel verhalen rond over bijverschijnselen op mens en dier. Veel mensen zouden er hoofdpijn van krijgen. Zelf krijg ik er altijd erge trek van en visioenen van opwaaiende zomerjurken...

Spektakel

Het is flink raak en 't belooft een nacht vol spektakel.
De stekker toch maar even uit de laptop.
Morgen zien we wel of EDF en France Telecom nog moeten uitrukken.

Toppers

Vandaag is in de meeste landen van de Europese Unie gestemd om het Europees Parlement te voorzien van nieuw elan. Dat gebeurde al voor de twaalfde keer, al schijnt geen mens zich de eerste in 1979 nog te herinneren. Toch werden toen al 410 zetels onder de toenmalige negen landen verdeeld. Die eerste rechtstreekse verkiezing (tot dan werden de Europese afgevaardigden door de nationale parlementen benoemd) werd een overwinning voor de sociaal-democraten. Desondanks kozen de nieuwe leden de Franse liberale politica Simone Veil tot hun voorzitter. En met een opkomst van 63% was eigenlijk iedereen best tevreden.

Europa leek aan het eind van de koude oorlog een serieus alternatief voor de verstarde internationale verhoudingen. Dus togen in '79 nogal wat Franse politieke zwaargewichten naar de Brusselse en Straatsburgse vergaderzalen. Op de lijst van élus oude rotten als Edgar Faure, Jean Lecanuet, François Mitterand, Pierre Messmer, Michel Debré en gestaalde communistenleider Georges Marchais. Maar ook 'talenten' die het later ver zouden schoppen: Jacques Chirac (president), Christian Poncelet (senaatsvoorzitter), Jacques Delors (voorzitter Europese Commissie), Pierre Mauroy (premier) en Edith Cresson (premier). Wat je noemt 'toppers'. Er zouden mooie tijden aanbreken, een groot en eensgezind Europa gloorde aan de einder.

Dertig jaar later boeken 27 EU-landen een nieuw laagterecord: opkomst slechts 43%. De meeste stembussen leveren een resultaat waarmee vooral de eigen regering werd neergesabeld. Op de lijst in ons deel van Frankrijk is de enige 'topper' de bejaarde ultrarechtse Front National-baas Jean-Marie Le Pen.
Europa lijkt in de achtertuinen en de banlieus verder weg dan ooit.

Bienvenu

Barack Obama heeft zich vandaag met zichtbaar plezier gewenteld in de spontane geestdrift van de Fransen tijdens zijn bezoek Caen (Normandië) voor de 65-jarige herdenking van D-Day.
Ook de schijnbare animositeit met zijn Franse collega bleef tijdens een gezamenlijke persconferentie keurig verborgen achter een breed uitgevallen grijns in stereo.

Suite

Het leven gaat door, dus ook het vliegen met honderden mensen in de nieuwste generatie jumbo's. Op de lijn Parijs-Singapore ging deze week voor het eerst een A380 van Airbus, het paradepaardje van de Frans-Duitse vliegtuigbouwers, omhoog van vliegveld Charles de Gaulle. Singapore Airlines, met die altijd stralende en fraai opgetuigde stewardessen, heeft het grootste passagiersvliegtuig op geheel eigen wijze ingericht. Niet het maximale aantal stoelen van 800(!), maar slechts 399 in Economy (met een tv-scherm van 27 cm, een keuze uit 100 films of 700 CD's) en 60 in Affaires op het bovendek. Zodat vrijwel alle inwoners van ons dorp er toch nog in kunnen, maar dat terzijde.

De uitgespaarde ruimte is gebruikt voor heel veel luxe en comfort. Op de eerste vlucht ging het hele Franse rugbyteam mee, op trainingreis naar Australië en Nieuw-Zeeland. Les Bleus mochten mee op het bovendek in een comfortabele zetel annex uit de hand gelopen slaapzak.

De veel geplaagde manager kan in deze crisistijd boeken voor een éénpersoonscabine, die in een paar tellen kan worden omgebouwd tot kantoorruimte. Voor een ietsje meer duik je samen in één van de twaalf tweepersoons slaapkamers, ontworpen door de Franse jachtbouwer Jean-Jacques Coste. Niet op de maat van kleine Aziaten, maar met een bed van 1,98 m lang.


Prijs? Valt eigenlijk niet tegen. Voor € 695 heb je een enkeltje Parijs-Singapore Economy.
Maar wil je indruk maken op je nieuwe vriendin/vriend, dan lig je voor € 10.713,04 samen eerste klas in je eigen suite.
Die vier cent maakt het waarschijnlijk net winstgevend...

Village Français

Verdeeld kwam Frankrijk uit de Tweede Wereldoorlog. Aan de ene kant de 'foute' aanhang van maarschalk Pétain, waarbij voor het gemak ook maar de simpele burgers werden geteld die door het lot in het Vichy-deel bleken te wonen. De 'goeie' kant met als boegbeeld generaal De Gaulle, die op 18 juni 1940 via de BBC vanuit Londen 'zijn Fransen' opriep de strijd in het verzet voort te zetten. In de beeldvorming na die oorlog leek het alsof minstens de helft van de Fransen aan die oproep gehoor gaf. In werkelijkheid heeft vrijwel niemand de uitzending gehoord. Engelstalige radiostations stonden ook in die dagen niet hoog genoteerd.

De discussie over goed en fout laait de komende weken ongetwijfeld weer even op. De publieke regionale tv-zender France 3 start vanavond de met veel tamtam aangekondigde langlopende serie Le village Français over een dorp in de Jura tijdens de Duitse bezetting. Niet zozeer over de feiten uit de oorlog, roepen de makers, maar vooral over de gewone mens in een kleine gemeenschap. Desondanks gaat het toch weer over het kleine verzet en het stille meelopen, blijkt uit de voorbeschouwingen.

Of Frankrijk anno 2009 zit te wachten op beelden van een samenleving die niet meer bestaat is de vraag. Ook die van de tv-bazen. De ambitie is om over elk oorlogsjaar 12 afleveringen te maken. Volgend jaar valt de beslissing of die er ook echt komen en le village misschien nog vijf jaar de gemoederen gaat bezig houden. Vijftigplussers zullen wel kijken, is de verwachting. Maar kijkcijfers worden gemaakt door jongere generaties, die Vichy vooral kennen als een ingeslapen en vooral saai stadje met als grootste atractie een alcoholvrij watertje. Niet zo populair dus.

De producenten hebben in ieder geval fors geshopt bij de brocantes om het allemaal zo authentiek mogelijk op het scherm te toveren.

Piscine

In het zuiden van Frankrijk is een zwembad bij huis niet zo bijzonder. Niets vermoedend kom je, aan de hand van de makelaar, tot de ontdekking dat je behalve van opstallen en aanpalend landschap ook eigenaar dreigt te worden van 80.000 liter gegloord zwemwater. Nadat de contracten zijn getekend en de sleutel van eigenaar is verwisseld, sta je daar. Aan de rand van een voor de gemiddelde NL-er gigantische plas water. Zonder enig besef wat je er mee aan moet, behalve dan af en toe de klamme leden soppen. De gebruiksaanwijzing brengt je niet verder, het local technique staat vol onduidelijke apparatuur waarvan je niet gelukkiger wordt en de laatste eigenaar heeft je een voorraad chemische middelen nagelaten waar je een internationaal conflict mee kunt beslechten.

Bij de Romeinen, die in deze contreien bij hun villa ook vaak een badje lieten metselen, ging het vooral om een beetje poedelen. Wanneer je echt kon zwemmen had je aanzien, want dat leerde je alleen voor militaire doeleinden. Wie in het legioen zat moest met bepakking kunnen zwemmen. Thuis ging het vooral om de badcultuur. En uiteraard weerspiegelden de fraaiste baden de rijkdom van keizer, consul en andere hoge types. Overal in het Rijk kwam je luxe badtempels tegen, voorzien van een uitgekiend hete luchtsysteem in wanden en vloeren om het allemaal aangenaam te houden.
Het volk moest het natuurlijk doen met minder luxe. Maar ook daar duurde een bezoek aan zo’n bad uren, hoewel men doorgaans maar heel even te water ging. Belangrijker was de 'sociale ontmoeting, de maatschappelijke en politieke transactie' zoals historici dat noemen. Beetje ouwehoeren met de voeten in het water, uitwisselen van nieuws en roddels of gewoon de laatste grap over de keizer. Het bad als middelpunt van spiritualiteit en cultuur.


In een badtempel kon je je dompelen in nattigheid van koud tot gloeiend. Voor zieken, open wonden of erger had je dan nog het Laconium (droge hete ruimte) als training voor de onafwendbare crematie...

De badcultuur verspreidde zich in het kielzog van de legioenen over grote delen van Europa, Klein-Azië en Noord-Afrika. Met de ondergang van het Romeinse Rijk verdween het vochtige ritueel, maar resten van Romeinse baden zijn nog overal te vinden, zoals het Hypocaustum van de Thermes in Arles.


Vandaag de dag heb je op eBay al een opblaas Frigidarium voor pakweg 250 euri, pas één keer in gezwommen...

Zwarte dag

In de zestiger jaren kende Air France een aantal serieuze vliegrampen, maar heeft daarna tientallen jaren een zeer veilige score genoteerd. Slechts het tragische ongeval van de Concorde bij Parijs in 2000 onderbrak de reeks.
In 2005 schoof een Airbus A340 met 309 mensen aan boord tijdens noodweer bij de landing in Toronto (Canada) van de baan (foto), maar er waren slechts lichtgewonden.


Vandaag echter een bijzonder zwarte dag voor de zuster van de KLM. Vlucht 447 van Rio de Janeiro naar Parijs verdween voor de Braziliaanse kust van de radar. Blikseminslag is de vermoedelijke oorzaak van de dood van 216 passagiers en 12 bemanningsleden. Het zwaarste ongeval ooit van een Franse maatschappij.

1947 - 23 doden bij Chateau-Bernard (Isère) - DC3
1953 - 42 doden in de Alpes de Haute-Provence – Constellation
1960 - 63 doden bij Dakar (Senegal) - Super Constellation
1961 - 78 doden in de Sahara (Libië) – Lockheed Starliner
1961 - 77 doden bij Rabat (Marokko) – Caravelle
1962 - 130 doden bij Parijs – Boeing 707
1962 - 113 doden op Guadeloupe – Boeing 707
1968 - 63 doden op Guadeloupe – Boeing 707
1968 - 95 doden in zee bij Nice – Caravelle
........(zou geraakt zijn door een raket)
1969 - 62 doden in zee bij Caracas (Venezuela) – Boeing 707
2000 - 109 doden bij vliegveld Roissy – Concorde
2009 - 228 doden in Atlantische Oceaan bij Brazilië – Airbus A330